PA161872

430 KIERUNKI POSTPOEYTYWISTYCZNE

tycznych i możliwie jak najwięcej wiadomości sprawdzonych. Naszym ideałem jest dążyć do takiej konstrukcji Bossueta i Voltaire’a, której by ani katolik, ani antyklerykał zaprzeczyć nie mogli, dostarczyć im takich obrazów, które by uznali za prawdziwe i które by następnie przyozdobili według swej woli zabarwieniem uczuciowym.

Historia literatury jest częścią historii cywilizacji. Literatura francuska jest obrazem życia narodowego: ona ujęła w swoim długim i bogatym rozwoju każde poruszenie idei i uczuć, jakie się utrwaliły w faktach politycznych, społecznych i wyraziły w instytucjach, lecz, co więcej, i całe to życie wewnętrzne i tajemne cierpień i marzeń, które się nie mogło urzeczywistnić w świecie czynu.

Naszym zadaniem najwyższym jest doprowadzenie tych, którzy czytają, do poznania w jednej stronicy Montaigne’a, w sztuce Corneille’a, nawet w sonecie Voiture’a ¹ momentów kultury ludzkiej, europejskiej czy francuskiej.

Jak cała historia, tak i historia literatury stara się ująć fakty ogólne, wydzielić fakty charakterystyczne i zaznaczyć ich wzajemny związek.

Nasza metoda jest więc w swej istocie metodą historyczną, i najlepszym przygotowaniem dla studiującego historię literatury będą rozważania nad Wstępem do studiów historycznych (Introduction aux etvM.es historiąues [1897]), napisanym przez Langlois i Seigno-bos, lub artykułem, jaki G. Monod umieścił w innym tomie zbioru, gdzie i niniejszy artykuł jest drukowany.

Zresztą są pomiędzy zwykłym materiałem historii w właściwym zrozumieniu a naszym pewne ważne różnice, z których wynikną różnice metody.

Przedmiot historyków — to przeszłość: przeszłość, z której pozostały tylko wskazówki i szczątki; przy ich pomocy odtwarza się o niej pojęcie. Nasz przedmiot — to także przeszłość, ale trwająca dotąd: literatura jest zarazem przeszłością i obecnością. Ustrój feudalny, polityka kardynała Richelieu, monopol solny, Austerlitz należą do minionej przeszłości, którą odtwarzamy. Cid i Candide

1

[Vincent V o i t u r e (1598 — 1648) — pisarz francuski, autor cenionych listów i wierszy; pięknoduch, stały bywalec Hotel de Rambouillet.]