. 1-.
Hm*
Oczywiście, pewnym ograniczeniem jest tutaj trudność związana z generali: waniem zachowań przejawianych w tego rodzaju grach na życie codzienne. Jednak większość psychologów społecznych jest przekonana, że konflikty zaaranżowane tego rodzaju grach przypominają prawdziwy konflikt życiowy, a zatem z gier możn; się wiele nauczyć [4 - s.388].
W tym miejscu warto przypomnieć klasyczny w psychologii i najczęściej cy-towany „dylemat więźnia” [4, 77,127],
Spróbujmy wyobrazić sobie sytuację, w której dwie osoby, Bill i Jesse, zostały v; aresztowane za rozbój z bronią w ręku, jednak policja, nie mając dostatecznych dowo-
,SSii i'
dów, może oskarżyć Billa i Jessego tylko o włamanie i naruszenie cudzej własności.
Oskarżeni umieszczeni są w dwóch oddzielnych pokojach przesłuchań i otrzymują propozycję zawarcia następującej umowy: jeśli zgodzą się zeznawać przeciwko part-nerowi, zostaną zwolnieni. Jak postąpią będą zeznawać czy milczeć?
Tabela 3.3.1 określa konsekwencje podjętych przez nich decyzji:
Tabela 3.3.1
Konsekwencje decyzji podejmowanych w grze „dylemat więźnia” DYLEMAT WIĘŹNIA
nie zeznaje |
zeznaje | | |||
wyrok Billa |
wyrok Jessego |
wyrok Billa |
wyrok Jesseeo W V1UIV JCo.łCg.U | |
Bill . me zeznate |
3 lata |
3 lala |
30 lat |
zwolniony |
i |
zwolniony |
30 lat |
10 lat |
10 lat |
••SSfiK
m
; r.;:.
Milczenie obojga oznacza oskarżenie o włamanie i naruszenie cudzej własności
i pozbawienie wolności na 3 lata. Jeśli Bill przyzna się do winy, a Jesse będzie mil
czał, Bill zostanie zwolniony, lecz Jesse pozostanie w więzieniu przez 30 lat. Jeśli obaj Tak więc wyrok uzyskany przez każdego z nich zależy zarówno od ich wła-
się przyznają otrzymająjednakowe wyroki po 10 lat.
/
snych decyzji, jak i zeznań drugiego z oskarżonych. W przedstawionej tu hipotetycznej sytuacji dochodzi do konfrontacji interesów własnych z interesami partnera.
Bardziej dostosowaną do problemów, które są przedmiotem tych rozważań, jest gra opracowana przez Johna Orbella, Alphonsa van de Kragta i Robina Dawesa [81 -s. 811-819], Prowadzący grę wręcza każdemu uczestnikowi po 6 dolarów i mówi, że mogą oni sobie te pieniądze zatrzymać. Istnieje jednak także inna możliwość. Każdy z uczestników gry może ofiarować swoje pieniądze (wszystkie bądź ich część) do wspólnej puli, która w takim przypadku zostanie podwojona przez eksperymentatora, a następnie zwiększona suma pieniędzy zostanie podzielona pomiędzy wszystkich uczestników gry. Gdyby wszyscy zaoferowali swe pieniądze grupie, to suma zostałaby zdublowana i udział każdego wyniósłby 12 dolarów. Takie zachowanie wiąże się jednak z ryzykiem, że jeśli postąpisz tak jako jedyny, stracisz i przyczynisz się do wzrostu nagrody dla pozostałych graczy.
Można zauważyć, że jest to dylemat bardzo podobny do tego, który spotykamy w sytuacji (opisywanej wcześniej) ograniczenia możliwości korzystania z wody. Jednostka zyskuje wykorzystując wodę na własny użytek, np. ma zielony trawnik i czysty samochód, lecz jeśli każdy postąpi tak samo, zabraknie wody na inne potrzeby.
Gra ta ma więc wyraźne odniesienie do problemów ekologicznych. Większość ludzi w nią grających pragnie zatrzymać pieniądze, aby zmaksymalizować swoje zyski.
Tabela 3.3.2
Wielkość sumy, którą mogłeś wygrać w eksperymencie Orbella, van de Kragta i Dawesa [za: 4 - s.621)
DYLEMAT SPOŁECZNY W LABORATORIUM
Decyzje innych | |||||||
Twoja decyzja ; |
trzymasz dajesz 0$ |
trzymasz 5$ dajesz 1$ |
trzymasz 4$ dajesz 2$ ' |
trzymasz 3$ dajesz 3$ |
trzymasz. 2$ dajesz 4$ |
trzymasz 1 $ dajesz 5$ , |
trzymasz 0$ dajesz 6$ |
Trzymasz swoje 6$ |
6$ |
8$ |
10$ |
12$ |
14$ |
16$ |
18$ |
Dajesz swoje 6$ |
0$ |
2$ |
4$ |
6$ |
8$ |
10$ |
12$ |
201