prapol021

Rys. 7. Grób kobiecy kultury nad-cisańskścj (Icndziel-skicj) w Brześciu Kujawskim, w pow. włocławskim (wg. K. Jażdżewskiego).

skiem, na Rusi Czerwonej i na Wołyniu. Do najtypowszych form jej ceramiki, wykonywanej z czystej, tłustej gliny, należą czarki prawie kuliste (tabl. II, 9), amforki z uszkami wystającymi nieco ponad krawędź i misy półkulistc lub stożkowate z różkami na krawędzi. Zdobią je ornamenty geometryczne z grubo nakładanej farby, najczęściej białej, rzadziej brunatnej lub czerwonej. Ludność morawskiej ceramiki malowanej skupiała się w większych osiedlach, otaczanych nieraz — dla obrony przed napadami innych ludów — kilku rzędami rowów i odpowiadających im wałów. Taki gród odkryto u nas w Złotej, w pow. sandomierskim. Ludność omawiana była również typowo rolnicza, szczególnie rozwinięta była u niej hodowla bydła rogatego. Grzebała ona zwłoki w pozycji skurczonej, wyposażając zmarłych nieraz w kilkanaście naczyń a czasem i w pokarmy mięsne. Obok narzędzi krzemiennych, wykonywanych najczęściej z surowca czekoladowego, oraz wyrobów obsydianowych używała ludność południowo - morawskiej ceramiki malowanej licznie narzędzi kościanych i rogowych. Broń jej składała się z toporków z rogu jeleniego i trójkątnych sztyletów kościanych z dwoma otworami dla umocowania drewnianej rękojeści. Kobiety zdobiły się naszyjnikami z muszli kopalnych mioceńskich i nosiły też bransolety i inne ozdoby miedziane.

Przybysze z Jutlandii

Równocześnie z rozkwitem młodszych kultur ceramiki wstęgowej zjawiła się w Polsce północno-zachodniej pierwsza ludność nordyjska, przybyła wzdłuż wybrzeża Bałtyku z Jutlandii i wysp duńskićh. Na podstawie formy przewodniej jej ceramiki: pucharów z lejkowatym brzegiem albo krócej pucharów lejkowatych (tabl. III, 1 i 3—4) nazwano ludność tę ludem pucharów lejkowatych. Z Polski północno-zachodniej rozszerzyła się ona rychło na całe dorzecze Odry i Wisły, docierając ku południowemu wschodowi aż do górnej Prypeci i górnego Styru. Wytworzyła ona w Polsce

Tabl. III. Kultury pucharów lejkowatych (1—7 i 11) : amfor kulistych (8^—10 i 12).

dwie grupy miejscowe o odrębnym zabarwieniu. Znaleziska z północno-zachodniej i środkowej Polski określamy — uwzględniając zachodni punkt wyjścia tej kultury — jako grupę wschodnią (tabl. III, 1—3). a znaleziska z obszarów lessowych Polski południowej tworzą grupę południową kultury pucharów lejkowatych (tabl. III, 4 i 7). W obrębie grupy wschodniej możemy wyróżnić dwie fazy rozwojowe: starszą, nazwaną w i ó r e c k ą (od typowego stanowiska w Wiórku, w pow. poznańskim) i młodszą 1 u b o ńs k ą (od charakterystycznej osady w Luboniu, w tymże powiecie).

37