psychologia religii 9

102

ale przy wysokiej częstotliwości może dziać się odwrotnie* Ludzie, chodzący do kościoła bardzo regularnie, są bardziej liberalni od tych, którzy w ogóle nie uczestniczą w obrządkach* „

Kilku naukowców zbadało zmiany zachodzące w uczestnictwie - najpierw przy niskiej frekwencji: wtedy wykazano dodatnią /pozytywną/ korelację z przekonaniami konserwatywnymi - najczęściej były to uprzedzenia społeczne lub antysemityzm /Sanford, rozdz* 6 w: Adomo i inni, 1950; Blum i Mann 1960; Garrison 1961; Gough 1951; Hadden 1963; Jones 1958; Levinson i Sanford 1944; Herton 1940; Kokeach 1960; Rosenblith 1949; Ross 1950; Sanford i levinson 1948; Stouffer 1955; Turbev±lle i Hyde 1946/* Lista obejmuje tych, którzy wykorzystali oznaczenia niskiego ekstremum na skali uczestnictwa, czyli porównali osoby nie należące do żadnego kościoła, z tymi, którzy w pewien sposób, choćby biernie, przynależą*

Usta ta obejmuje także te badania, które przedstawiają uczestnictwo jako pojedynczą zmienną liniową, z jednorodną grupą przebiegającą cały zakres uczestnictwa* W takich grupach regularni uczestnicy /1 raz w tygodniu lub częściej/ są w mniejszości, tak że możemy przyjąć istnienie innej, nie określonej miary częstotliwości uczestnictwa. Allpcrt oraz Kramer /1946/, jak i Rosenblith /1949/, odkryli także pewne, powiązane z przesądami, reperkusje wpływów kościoła na człowieka w okresie dzieciństwa, natomiast późniejsze badania Rosenblitha /1957/ tego nie potwierdziły* Badania, porównujące częstotliwość uczestnictwa tylko przy maksimum skali, wykazały ujemne korelacje z etnooentryzmsm /Allen 1965; Lenski 1961; Parry 1949; Rosenblum 1958; Shinert i Pord 1958/.

Pewna liczba badaczy przedstawiła związek krzywoliniowy w obrębie pojedynczych badań /Priedrichs 1959; Glock i Stark 1966; Kelly, Person i Holtzman 1958; Pinkey 1961; Sanford, rozdz* 6 i str* 212 w: Adomo i inni 1950; Kuening 1957, 1963; Turnio i in. 1958; William 1964; Young, Benson i Holtzman 1960/*

Większość tych badań wykonano na osobach w przeważającej mierze należących do jednej grupy religijnej oraz nie różniących się w relacji: uczestniczenie w życiu kościoła - konserwatyzm, po to, aby ukazać właściwości tej jednej grupy* Chein, w nie publikowanej pracy, cytowanej przez Hardinga i in. /1954, str. 1039/, zrelacjonował badania nad grupą gospodyń domowych z Nowego Jorku /liczba badanych nie została podana/, w której korelacje między uczęszczaniem do kościoła a postawą antymurzyńską zmieniały się w zależności od wyznania badanych; można było znaleźć znaczny negatywny związek u katoliczek, niezbyt wielki negatywny związek u Żydówek, natomiast u protestantek nie znaleziono żadnego powiązania* Wydaje się to jednak być wyjątkiem; być może,

<