s10(2)

KONSTRUKTYWIZM

w płaszczyźnie społecznej, takie jak komisje historyczne i grupy pojednania, mogą doprowadzić do uzyskania poczucia bezpieczeństwa przez skonfliktowane grupy”.

Bezpieczeństwo w różnych kulturach

Konstruktywni nie zgadzają się z realistami, że anarchia systemu międzynarodowego w sposób konieczny implikuje konflikt, politykę siły i wojnę między państwami. Wzajemny stosunek państw zależy od znaczenia, jakie mają dla siebie, od tego, czy są przyjaciółmi czy wrogami. Państwa mogą wykształcić nawyki współpracy, przy czym gotowość do współpracy zależy od stopnia przestrzegania norm i historii interakcji między państwami. Anarchia może więc przyjąć kulturę hobbesowską, jeśli państwa działają pod wpływem przymusu, lockcowską. jeżeli podstawą działania jest interes, lub kaniowską, o ile podejmują działanie na skutek przekonania o słuszności i powinności.

W hobbesowskiej kulturze wrogości państwa roszczą sobie prawo do interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw. Gdyby nic były powstrzymywane siłą lub groźbą jej użycia, dokonywałyby podboju. Wrogow ie są postrzegani jako aktorzy, którzy nic uznają prawa innych do autonomicznego istnienia i nie będą powstrzymywać się od użycia przemocy. Dla zapewnienia przetrwania konieczne jest odzwierciedlanie cech wroga i postępowanie zgodnie z zasadą najgorszego scenariusza. Kultura hobbesowską rozszerza konflikt na wszystkie państwa, generuje wojny, uniemożliwia zachowanie neutralności ora/ eliminuje aktorów słabych i nieprzystosowanych^{1 2}. Bezpieczeństwo może zapewnić hegemonia lub równowaga sil między mocarstwami. Przykładem hobbesowskiej kultury wrogości są stosunki między Koreą Północną i Korcą Południową oraz między Iranem i Izraelem.

W lockc’owskicj kulturze rywalizacji państwa nic dążą do zniszczenia innych państw, uznają ich prawa do autonomicznego istnienia i opowiadają się za zachowaniem status quo. Bezpieczeństwo jest zapewnione dzięki wolnemu handlowi i wzrostowi współzależności. Państwa dążą do realizacji własnego interesu, użycie przemocy jest możliwe, ale zawsze w granicach zasady: „żyj i daj żyć innym". Państwa postrzegają przetrwanie każdego z nich jako dobro wspólne i gwarancję prawidłowego funkcjonowania systemu. Czują się bezpieczniejsze, ponieważ podbój nic jest akceptowany

Br.fiMNOUwo w rfthrych kulisach

przez prawo międzynarodowe³. Przykładem locfcc’owskicj kultuiy rywalizacji są relacje między Stanami Zjednoczonymi i Rosją oraz między Chinami i Japonią.

W kantowskiej kulturze przyjaźni, w której wojnę uznaje się za nieracjonalną. państwa rozwiązują spory' na drodze pokojowej. Udzielają sobie wzajemnie pomocy w odpowiedzi na każde zagrożenie militarne, tworząc pluralistyczną wspólnotę bezpieczeństwa. Dążą nie tylko do realizacji własnego interesu, lecz postępują zgodnie z normami moralnymi, które uznają za słuszne¹. Kaniowska kultura przyjaźni występuje w Unii Europejskiej, na przykład między Francją i Niemcami. Bezpieczeństwo w omówionych kulturach stosunków międzynarodowych zostało w sposób syntetyczny przedstawione w tabeli 6.2.

Tabela 6.2. Bezpieczeństwo w różnych kulturach stosunków międzynarodowych

Wywczttólnienw	Kultura hobbesowską	Kultura locke'owska	Kultura kantowska
Charakter reaeji	wrogoii	lywalizac^	przyiaM
Podstawa dnata n-j	przymus. siła	egoizm. Interes własny	przekonanie oshisznosci
Zaycwn*nie fcezpoczchslwa	hegemon a lub fćwr-owaga sił	wspttzaeznolć, handel	pluralistyczna wspólnota bezpieczeństwu

Źrtdlo; opracowanie własne na podstaw* Alf ■ander Wendt. Spofrema ttcr>t HownUm myJry yO>. Bum. Wtodr.miełr Owcayrtski. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe .Scholar* 2008.

Neorealiści utrzymują, że struktura oddziałuje na zachowanie państw przez mechanizmy współzawodnictwa i socjalizacji. W przypadku współza wodnictwa nagradzane są te państwa, które produkują dobra w sposób wydajny, a karane te, które tego nie robią. W przypadku socjalizacji nagrody i kary przyznaje się w zależności od zgodności postępowania z normami społecznymi. Wendt twierdzi, że we współczesnym systemie międzynarodowym selekcja naturalna oparta na współzawodnictwie nic występuje, co umożliwia przetrwanie aktorom niedostosowanym. Niska „śmiertelność” państw jest wynikiem oddziaływania instytucji suwerenności, czyli wzajemnego uznania przez państwa prawa do istnienia, wolności i własności.

1

" M.l/cn. 2006. s. J4J.

2

Wendt. Spolecyw uoria sJoswikótv Mt<Jyi>iirvdcr.iyxh, s. 24 J-24S.

3

Ibidem, s. 261-264. ^M Ibidem, s. 276.