s1(1)

LIBERALIZM

134

utworzenia trwałego stanu pokoju, który jest nie tylko brakiem wojny, lec/ także oczekiwaniem, żc państwa nie będą się do wojny uciekać^{1 2 3 4}.

W liberalnej nauce o bezpieczeństwie występują trzy nurty: liberalizm handlowy, liberalizm społeczny i liberalizm instytucjonalny. Liberalizm handlowy głosi, żc handel zmienia sposób postrzegania przez, państwa interesów narodowych i w ten sposób przyczynia się do pokoju. Państwa mogą zwiększyć swoją potęgę albo na drodze agresji i podboju, albo przez rozwijanie wymiany handlowej. Znaczenie wojen w polityce międzynarodowej się zmniejsza, rozwój gospodarczy bowiem może się dokonywać jedynie w ramach otwartego systemu ekonomicznego, możliwego do wprowadzenia jedynie w warunkach pokoju⁵. Liberalizm społeczny utrzymuje z kolei, żc kontakty międzyludzkie przez granice sprzyjają wzajemnemu rozumieniu się społeczeństw. W konsekwencji budowanie obrazu wroga jest utrudnione, co przyczynia się do ograniczenia konfliktów zbrojnych. Liberalizm instytucjonalny głosi natomiast, żc instytucje międzynarodowe, otwartość, współpraca i wymiana informacji między państwami łagodzą dylemat bezpieczeństwa i przyczyniają się do pokoju. Państwa uznają silę militarną za kosztow ny sposób realizacji celów.

Zarówno przyczyny wojen, jak i determinanty pokoju są umiejscowione na poziomie: jednostki i natury ludzkiej, państwa oraz systemu międzynarodowego. W pierwszym wypadku głównymi aktorami polityki są autonomiczne jednostki. które mają różne interesy i możliwości ich realizacji. Do konfliktów dochodzi w wyniku ingerencji państwa w naturalny porządek w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Pokój można zapewnić, gwarantując wolności obywatelskie, swobodę handlu oraz umacniając współzależność. Zagrożeniem na poziomic państwa jest z kolei ustrój autorytarny i brak kontroli społecznej nad polityką zagraniczną państwa. Pokój w tym wy padku zapewnia wrażliwość rządów na opinię publiczną, samostanowienie narodów i rozszerzenie demokracji. Przyczyną konfliktu na poziomie systemu międzynarodowego jest natomiast anarchia i równowaga sil. Pokój w tym wypadku może zapewnić utworzenie systemu bezpieczeństwa zbiorowego*. Wymienione możliwości zostały przedstawione w tabeli 5.1.

Tabela 5.1. Liberalne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa

Poziom analizy	Przyczyny konfliktu	Zapewnienie bezpieczeństwa
Jednostka i rutura ludzfca	ingerencje rzędów w naturalny portek	Wnlnnici obywatelskie. wo<r.y handel. wspćZzolcznoóe
Państwo	N edcmokratyczny ustrój	WwlrwoSC randów na opzilę pub! kann, samostanowienie narodów, rowerze nie demokracji
System międzynarodowy	Anarchia i równowaga Sif	Bezpieczeństwo zbiorowe

Żtic‘0: Tim Denne. LiOtrUUm. w. John BayHs, Stew) Smith, przy wspófpracy Petrtcu Owens (red.). Ctoba/f/acJ* polityki {itMowtJ. Wp/owjdicait óo itomoków mitfiyntndHIiCh. ttum. Mateusz Nary I in., Krakówi Wydawnictwo Uninersyletu Jabłońskiego 2008, s. 228 (modyfikacja własna).

W dalszej części zostanie przedstawiony sposób zapewnienia bezpieczeństwa według teorii liberalnych za pomocą oddziaływania współzależności. rozszerzania demokracji i bezpieczeństwa zbiorowego. Pokazane zostaną różnice między bezpieczeństwem zbiorowym a zbiorową obroną oraz wyjaśnienia WPBiO z perspektywy liberalnych podejść w studiach europejskich. Omówione zostaną założenia interwencji humanitarnej oraz koncepcja bezpieczeństwa ludzkiego.

Współzależność

Realiści twierdzą, żc współzależność zwiększa możliwość konfliktu przez samo zwiększenie liczby kwestii, które podlegają konkurencji. Zgodnie z tym rozumowaniem brak relacji między państwami zachodnimi i państwami należącymi do bloku wschodniego podczas zimnej wojny sprzyjały pokojowi. Liberałowie utrzymują natomiast, ze wolny handel i wykraczanie działalności gospodarczej poza granico państwa przyczynia się do dobrobytu, a w konsekwencji do pokoju. Dążenie do dobrobytu rządzi się inną logiką niż dążenie do podboju terytorium innego państwa. Duch handlu jest sprzeczny z wojną, której skutkiem jest zmniejszenie liczby ludności, zniszczenie przemysłu i utrata zysków. Rządy kontrolowane przez liberalnie nastawione elity są zainteresowane rozwojem eksportu i przyciągnięciem inwestycji zagranicznych.

Współzależność gospodarcza sprzyja pokojowi, ponieważ decydenci powstrzymują się przed inicjowaniem konfliktów i użyciem siły z obawy przed zaburzeniem funkcjonowania liberalnego systemu gospodarczego. Współ-

1

Mschael W. Doylc. W'ays oj War and Peace. Rea/ism. hberahun. and Soctalisin, New York,

2

London: W.W. Norton & Company 1997, *. 2S5.

3

⁵ fair/ Richard Rosecrancc. The Rut ojthe Tradirtg State: Commerce and Cont/aat m the Modem Worki, New York: Basic Booki 19S6.

4

Hm Dur.nc, Liberation, w: John Bayiis, Stese Smith, przy współpracy Patncii Owens (red ).

5

Globalizacja poUtjia Sniato»\y. Wprowadzenie do msunMh mtfdzynarotkmyćli, Kuni. Mateusz FiUiy i in.. Kruków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2008. s. 228. Badacz, oprócz systemu bezpieczeństwu zbiorowego, który określa wariantem słabym, wyróżnia wariant mocny w postaci rzedli światowego.