s5(1)

KONSTRUKTYWIZM

interesów narodowych, lecz określonych reguł i gier. Na przykład reakcja Zachodu na wojnę w Bośni była wynikiem specyficznej gry, która odbywała się w sferze języka-’*.

Kultura strategiczna

Pojęcie kultury strategicznej zostało wprowadzone przez Jacka Snydera. W badaniach radzieckiej doktryny nuklearnej Snyder wykazał, że źródłem różnic doktryn nuklearnych Stanów Zjednoczonych i ZSRR nic jest sfera polityki, lecz kultury. Kultura strategiczna zależy od położenia geograficznego (np. sąsiedztwa mocarstw), doświadczeń historycznych, ustroju państwa, obowiązujących norm, organizacji systemu obronności, rozwoju technologii oraz nie zawsze uświadomionych symboli i mitów²⁵. Elizabeth Kier twierdzi natomiast, żc wybór doktryny wojskowej - defensywnej lub ofensywnej - zależy zarówno od siły militarnej, jak i dominującej kultury strategicznej²⁴.

Konstruktywiści przekonują, żc kulturę strategiczną definiuje system wspólnych znaczeń, który wpływa na postrzeganie, komunikację i działanie państw w sferze bezpieczeństwa. Zdaniem Thomasa li. Bergera, kultura polityczno-militarna jest częścią szerszej kultury politycznej. Określa ją. jak członkowie danej społeczności postrzegają bezpieczeństwo narodowe, instytucje wojska i użycie siły w stosunkach międzynarodowych. Państwa o innej kulturze będą w podobnej sytuacji zachowywać się inaczej. Doświadczenia historyczne wskazują, jak dane społeczeństwo postrzega bezpieczeństwo narodowe, rolę wojska i użycie siły. Istotne jest zwrócenie uwagi na to, jak wydarzenia historyczne są interpretowane przez różne grupy społeczne i jak analizuje się proces tworzenia polityki bezpieczeństwa i legitymizowania decyzji. Należy badać ewolucję kultury' polityczno--militamej i polityki bezpieczeństwa w odpowiedzi na wydarzenia historyczne, liikie podejście pozwoli na unikniecie błędu wywodzenia kultury z zachowania, co prowadzi do argumentacji tautologiczncj²⁷.

^J‘ Karta M Frcrlc, Mufiipie Identilua, Interfaclng Gama: The Soda/ Constmiion of Waurn Actlon i« Bóstw, „Europem Journal of Internationa! Rclations" 1996.1.2. nr 4. i 467-497. ^a Jack Snyder, The Sfriet Strateg* Culture: The Implteaitons for Nuckar Oplhns. Rand Cor//o ratloa, Santa Montca: RANI)Corporation 1977.

'•* Elizabeth Kkt. Cubwe and Mditary Dodrine: France Bethwi the Mira, „Internattonal Security" 1995,1. 19. nr 4. s. 65-93.

⁷¹ Thomas U. Berger, Atomu. Idenilty. and National Security in Germany and Japan, w: ftter J Kat/<nst«n (red.). The Culture of National Security: Nona and Identity tri World Mitta, New York: Columbia Univtrsity tYcss 1996. s. J17-J56.

KufciTJ

StUCfgC.YU

Dla umiarkowanych konstruklywistów, którzy nic kwestionują oddziaływania czynników materialnych, kultura strategiczna jest zmienną pośredniczącą. Podzielane wartości i światopogląd określają kontekst kulturowy powstawania polityki bezpieczeństwa. Peter Katzenstcin twierdzi na przykład, że głęboko zakorzenione normy dotyczące tożsamości i właściwego zachowania państw wyjaśniają ich pokojową politykę w okresie zimnej wojny. Badacz wykazał, żc w wyniku odmiennych uwarunkowań wewnętrznych Niemcy i Japonia prowadzą inną politykę bezpieczeństwa. Niemcy przepojone obawami, żc terroryzm może poważnie zagrozić państwu, zaakceptowały Itobbcsowską wizję państwa, natomiast społeczność międzynarodową postrzegały jako pokojową wspólnotę grocjańską i angażowały się w jej budowanie. /. kolei Japonia uznawała, że państwo, które przenika się ze społeczeństwem, tworzy wspólnotę grocjańską. odpowiedzialną za walkę z terroryzmem, natomiast na zewnątrz występuje społeczność hobbe-sowska. W konsekwencji Japonia pozostaje w stosunkach międzynarodowych pasywna i nic przejawia zainteresowania „wypchnięciem" terroryzmu poza swoje granice**.

Thomas U. Berger utrzymuje z kolei, ze polityka bezpieczeństwa Niemiec i Japonii może być lepiej rozumiana w kulturowym i instytucjonalnym kontekście, a nie jedynie jako wynik oddziaływania struktury systemu międzynarodowego. Klęska w drugiej wojnie światowej wpłynęła na niechęć tych państw do stosowania w polityce zagranicznej siły militarnej, która została następnie zinstytucjonalizowana²⁹. Podobnie Kery Longhurst dochodzi do wniosku, /c negatywne doświadczenia Niemiec przed i w czasie drugiej wojny światowej w połączeniu z późniejszymi pozytywnymi odczuciami, wypływającymi z niemieckiej kultury strategicznej, ciągle oddziałują na niemiecką powściągliwość w użyciu $iły^w. Innego zdania jest Krzysztof Malinowski, który analizuje z perspektywy konstruktywizmu tożsamość Niemiec, dostrzegając wy raźną zmianę nastawienia do użycia sity w polityce zagranicznej'¹.

Kultury strategiczne różnią się według kryteriów: 1) dążenia do zapewnienia albo bezpieczeństwa, albo obrony podstawowych wartości oraz 2) poziomu wewnętrznej i międzynarodowej akceptacji dla zastosowania ⁵¹ fttcrJ. Kauemscin, Cuhural Norm and National Sea/rity. Met and Mditary ni PtMtwrJapcat, Itluca:Comcll Unwcrsily Press 1996.s. I53-IM.

» Berger. 1996.S.3IS.

“ Kery Longlwrsi. Germany and the Usc oj Forte. The Etoimion of German Seatnty Polny 1990--2003. Manchester. New York: Manchester Uniscrsity Press 2005. s. 152.

” Krzysztof Malinowski, Przemiany niemieckiej po>'ii)*l berpieezemtuu 1990-2005. Poznań: Instytut Zachodni 2009.