Scan0005

40

ale tylko w obecności genu V z innej pary. Zwierzęta homozygotyczne (w) są zawsze kremowe niezależnie od układu genów w obrębie pary S,s. Skojarzono kremowego samca z brunatną samicą. W potomstwie otrzymano samca o barwie takiej jak ojciec i samiczkę o maści takiej jak matka. Wymienioną parę rodzeństwa z pokolenia F| skojarzono po osiągnięciu dojrzałości. W wyniku tego kojarzenia urodziła się szara mysz. Podaj genotypy wszystkich wymienionych w zadaniu zwierząt. Odpowiedź uzasadnij odpowiednim schematem kojarzeń.

12.    Białe i żółte zabarwienia kokonów u jedwabników zależy od dwóch par genów położonych w różnych chromosomach: F,f i l,i. Gen F warunkuje barwę żółtą i jest dominujący w stosunku do f, warunkującego barwę białą, jeżeli genotyp w obrębie drugiej pary jest homozygotycznie recesywny - ii. Występowanie w genotypie genu 1 sprawia, że kokon ma barwę białą niezależnie od układu genów w obrębie pary Ff. Podaj przypuszczalne genotypy rodziców o białych kokonach, wiedząc że fenotypy potomstwa są następujące oraz zakładając, że samiec we wszystkich trzech przypadkach jest len sam: 1) białe i żółte kokony w stosunku 13:3; 2) białe i żółte kokony w stosunku 7:1; 3) białe i żółte kokony w stosunku 3:1.

13.    Samice z dwóch hodowli (wsobnych) A i B skojarzono z homozygotycznymi samcami mającymi kokon żółty. W jednej hodowli (A) pokolenie potomne dało wyłącznie białe kokony, w drugiej (B) wyłącznie żółte. Podaj przypuszczalne genotypy samca i samic z obu hodowli, wiedząc że w obu hodowlach, z których pochodziły samice uzyskiwano wyłącznie kokony o barwie białej. Odpowiedź uzasadnij.

4. DETERMINACJA PŁCI. DZIEDZICZENIE CECH SPRZĘŻONYCH I ZWIĄZANYCH Z PŁCIĄ

4.1. DETERMINACJA PŁCI

Przy badaniu kariotypów zwierząt stwierdzono, że zespoły chromosomów samca i samicy nie są takie same. Różnice dotyczą jednej pary chromosomów tzw. chromosomów płci, nazywanych również heterochromosomami. W związku z tym rozróżniamy pleć homogametyczną i heterogametyczną. Pleć homogametyczna, w czasie procesu gametogenezy wytwarza jeden rodzaj gamet pod względem chromosomów płci. Płeć heterogametyczną natomiast wytwarza dwa rodzaje gamet: z chromosomem X i z chromosomem Y.

U zwierząt wyróżnia się 4 typy dziedziczenia płci:

« Drosophila (od muszki owocowej - Drosophila melanogaster) występujący u ssaków i niektórych owadów; samice reprezentują płeć homogametyczną, samce - heterogametyczną;

•    Abraxas (od ćmy porzeczkowej - Abraxas grassulariata) charakterystyczny dla ptaków, gadów, niektórych płazów i owadów; płcią homogametyczną są samce, heterogametyczną - samice;

•    Protenor (występuje u rodzaju Protenor); samice mają układ chromosomów XX, samce XO (bez chromosomu Y);

0    Fumea (charakterystyczny dla rodzaju Fumea); samice posiadają tylko jeden chromosom X (XO), samce dwa chromosomy X (XX).

W wyniku prawidłowego procesu determinacji płci powstają osobniki męskie

1    żeńskie, które różnią się między sobą cechami płciowymi:

•    pierwszorzędnymi - jak obecność gonad: jąder i jajników,

•    drugorzędnymi - nasieniowody, dodatkowe gruczoły płciowe, narząd kopulacyjny u samców; pochwa, macica, jajowody i gruczoły mleczne u samic,

•    trzeciorzędnymi - różnice w ubarwieniu, umaszczeniu (dymorfizm płciowy).

Postęp osiągnięty w zrozumieniu mechanizmów determinacji płci wynika z połączenia badań genetycznych i molekularnych. W determinacji płci decydującą rolę odgrywa osobnik o heterogametycznym układzie chromosomów płci. Płeć przyszłej zygoty w zależności od typu dziedziczenia ustalona jest w typie Drosophila w momencie zapłodnienia jaja przez plemnik, w typie Abraxas w czasie podziału mejolycznego oocy-tów 1 rzędu. Zasadnicze elementy genetycznej kontroli determinacji płci i różnicowania się płciowego osobnika można przedstawić w trzech etapach:

•    pierwszy etap to sygnał wywoławczy, który nastawia rozwój organizmu według typu żeńskiego lub męskiego tzw. „przełącznik”, może to być obecność pewnych chromosomów jak na przykład u ssaków chromosomu Y;

•    drugi etap to uruchomienie kaskady genów regulatorowych, biorących udział w determinacji płci;

•    trzeci etap to zróżnicowanie się narządów i struktur płciowych.