Scan0052 2

•J

168    Zygmunt Salonii

Ze zdań (28a), (29a), (31a)—(34a) mogą być odpowiednio utworzone przez zmianę szyku słowa liczebnikowego i przymiotnikowego zdania (28b), (29b), (31b)—(34b) (podobnie jak (26b) utworzono z (26a)). łSTie ma innych możliwości dodania określenia przymiotnikowego do cytowanych przykładów. Stanowi to dodatkowy argument za takim wyodrębnieniem przypadków liczebnika jak w punkcie 3.

Wartości katcgorialne form przymiotników są dokładnie takie same jak wartości kategorialne form rzeczowników i liczebników w rozważanych konstrukcjach. Forma przymiotnikowa może więc być z równym powodzeniem uznana za podporządkowaną formie rzeczownikowej, jak i liczebnikowej. W ten sposób rozróżniamy zhierarchizowanie form w przykładach typu (Xa) i. tj^rpu (Xb), np.:

(26a)    Oczekuję dwóch pierwszych dziewczyn.

| Vh gen | “

pl, gen

(26b)    Oczekuję pierwszych dwu dziewczyn.

f Pl> gen 1 1 Pl, gen f

W konstrukcji (26b) forma liczebnika realizuje ten sam rząd w stosunku do formy rzeczownikowej i przymiotnikowej. Nie ma potrzeby uwzględniania na wykresie rządu rodzajowego w stosunku do przymiotnika, bo ma on w pi gen opozycje rodzajowe w pełni zneutralizowane.

4.3.2. Dla form biernikowych i mianownikowych, nie różniących się pozornie od rozpatrywanych poprzednio, uwzględnienie rządu rodzajowego jest już potrzebne, np.:

(30a) Widzę trzy pierwsze kobiety.

(30b) Widzę pieruisze trzy kobiety.

(53a) Widzę trzech pierwszych żołnierzy.

(53b) Widzę pierwszych trzech żołnierzy.

Jeśli uznać formę przymiotnikową za podporządkowaną liczebuikowcj, trzeba uwzględnić także uzgodnienie rodzaju. Wartość rodzaju selektywnego formy liczebnikowej będzie w tych wypadkach powtórzeniem jej wartości rodzajowej fłeksyjnej.

To samo dotyczy form mianownikowych analizowanych w punkcie 4.2.5:

(35)    Dicaj koledzy stali na podiuórzu.

(36)    Dwie kobiety stały na podwórzu.

(37)    Dwa psy stały na podwórzu.

Utworzenie od nich wariantów typu (Xa) i (Xb) i określenie wartości kategorialnych pozostawiamy czytelnikowi.

4.3.3.    Z powyższej interpretacji nie wyłamują się też konstrukcje zawierające formy mianownikowe typu II, np.:

(48a) Pięciu 'pierwszych mężczyzn stało na podwórzu.

(48b) Pierwszych pięciu mężczyzn stało na podwórzu.

Oddziaływanie formy liczebnikowej na wartość kategorialną formy przymiotnika jest dokładnie takie samo jak na wartość kategorialną formy rzeczownika (pl gen).

4.3.4.    Innej interpretacji wymagają formy mianownikowe typu I i III,

w których rozróżnia się człon przymiotnikowy przy formie rzeczownika i przy całej grupie, np.:'    .

(47a) Pięć pierwszych kobiet stało na podwórzu. ■

(47a') Pierwszych pięć kobiet stało na podwórzu.

(47b) Pierwsze pięć kobiet stało na podwórzu.

(49a) Pięcioro pierwszych niemowląt stało na podwórzu.

(49a⁷) Pierwszych pięcioro niemowląt stało na podwórzu.

(49b) Pierwsze pięcioro niemowląt stało na podwórzu.

Zdania (47a') i (49a') uznamy za realizujące te same zależności strukturalne, co (47a) i (49a).

Zajmiemy się natomiast zdaniami (47b) i (49b). Forma liczebnika uznana za nadrzędną dystrybucyjnie w grupie nominalnej inaczej oddziałuje tu na formę czasownika, inaczej — na formę rzeczownika, jeszcze inaczej — na formę przymiotnika. Widać to na przykład w modyfikacji (llc)r.

(llb)    Przyszło pierwsze pięć kobiet.

(lic)    Przyszło te pięć kobiet.

|    | pl, f, nom |

sing, n, 3p

Do uporządkowanej dziewiątki opisującej właściwości syntaktyczne form analizowanych w punkcie‘4.2.6 należy zatem dorzucić trzy dalsze indeksy opisujące wybór wartości kątegorialnej przymiotnika:

<FO; S; g₀, nom; Pl, Gen; Sing,'PT, 3P; Pl, G₀, Nom).

Warto zwrócić uwagę na to, że trzy ostatnie wartości są już uwzględnione w opisie na miejscach piątym, trzecim i czwartym.

4.3.5.    Podobnie człon przymiotnikowy przy formie rzeczownika i przy grupie liczebnikowo-rzeczownikowej ma różną postać w tych wypadkach, gdy forma liczebnikowa ma wyraźny własny rząd przypadkowy Gen, np.:

( 8a) Widzę pięć pierwszych kobiet.

( 8b) Widzę pierwsze pięć kobiet. .

(24a) Widzę dwoje pierwszych niemoidąt.

(24b) Widzę pierwsze dwoje niemowląt.

(25a) Widzę pięćset pienoszych niemowląt.

(25b) Widzę pierwsze pięćset niemowląt.