SDC13920

102 “Teorio woli twórczej

nie n® większe i mniejsze grupy, jeśli chodzi o ich typ uksztułto- I wań zewnętrznych, grupy te tworzą czasowe i terytorialnie L względnie zamknięte całości. Gromadzą się wokół utworów rcpre- I zontujących *styl czysty*. Nie ujawnia się on jednak całkowicie I w żadnym dziele. Styl wlec nie    klasą» jęcz -ideą*. « idealnym I

typemp— Czym jest styl naprawdę nie można przedstawić po- 1 przez kombinację innych pojęć, lecz tylko naocznie wskazać. By 1 jednak tego dokonać, należy użyć określonych, ścisłych zabiegów. Wybiera się pewną formę artystyczną (motyw), na przykład motyw spirali albo architektoniczny kształt bazyliki i szuka się form genetycznie z nimi związanych. W ten sposób uzyskuje się łańcuchy genetyczno, w których dany motyw przechodzi metamorfozy w swych artystycznych właściwościach. Wyszukiwanie i śledzenie takich genetycznych szeregów jest głównym tematem pierwszego dzieła Biegła Stilfragen. Wynikające z ustawienia takich szeregów pojęcia ■ późniejszy-wcześniejszy* — nie mają niczego wspólnego z chronologią. .Test to raczej morfologia, jakby przyrodnicza. Ten sam motyw przechodzi przez różne «style=>. a między takimi łańcuchami istnieją określone związki dające się udowodnić. Gdy weźmiemy spirulę i jakiś inny ornament — kierunki zmian są te same w tym samym czasie. Takie związki dadzą się wykazać także między różnymi dziedzinami sztuki. Obserwowanym zjawiskiem sąj więc formy przekształcała się one.^ y^fnin jrif Ich fcźcwh*;Hity charakter*, ich «styb*7 Powstaje obecnie w sposób naturalny pytanie! juku to siła przekształca formy? Co zmienia się w gruncie rzeczy, gdy na powlorzchni zmienia się "Styl"? Można to pytanie sformułować inaczej: znamy zmienności Eal&nc, to jest styl dzieła sztuki, co więc jest zmiennością niezależną? Oba pytania nie są identyczne: pierwsze prowadzi do zagadnieniu praform 1 tJr/ortnen]. pramotj/wdio \Urmo-tiotn]my jednak zajmiemy się drugim pytaniem. Można na nie różnie od powiedzieć. Odpowiedź pozorną dał Semper: zmienia się od, mnlcriał l technika. Są to więc tleterminontu,■ -«lvlu-18 tnie jo joązcze inna idealna przyczyna stylu, ale Somper błędnie nlo uważał jej za ważnąl—j. Formy wykonane w różnym materiale S różną techniką mogą ~je3nbk feytTstylowo takio'~śame|..-l-

Rłe«l więc odpowiada: jJiczideżna^^^nolcig jęat .kierunek woli    »,.«od; wolt twórczej* .lub mówiąc KrS&o .wojjł

tffircza». Funkcja, materiał, techniko są składnikami negatyw^ nymi, które trzeba wyeliminować, by jasno poznać element pozytywny, a to tym bardziej, że przede* dobór funkcji, materiału i techniki zależy od woli twórezefl...j. Teoria woli twórczej fol W-iSŁJiOwyra wyjaśnieniem powstawanl9_a51Łw‘^rsr

Zdaniem Sedlmayrn nigdy nie wyjaśnimy woli twórczej. jeSł uważać ją będziemy za wole świadomą. RiegI używa bowiem leż terminu „popęd artystyczny?'. a więc nieświadomy „Tego nic dostrzegł Pano.fsky, Dał on pozytywny wykład pojęcia woli twórczej: ;jest ona immanentnym, obiektywnym sensem zjnwlsk artystycznych. ale także jego rozwiązania nic jest zadowalające. Bo słowo «śens jest jesżcże bardziej wieloznaczne, niż wola*. Dlatego woli nie możno zastąpić «sensem# bo nie możno mówić o kierunku sensu, ale można mówić o kierunku woli. U Panofsky'ego zanika dynamizm pojęcia wprowadzonego przez Biegła. Psnolsky uważa wolę twórczą za kategorię, za abstrakcję: a przecież to, co realnie zmienia twory sztuki samo musi być czymś realnym. Jak to słusznie zauważył Edgar Wind *⁹: »W woli twórczej widział Rłegl rzeczywistą, .realną sUęl...j»"

„Można sobie ułatwić zagadnienie czym Jest woln twórcza — • pytając, kto jest jej nosicielem. Jeśli weźmiemy pod uwagę, ie zespól dzieł sztuki tworzy określone czasowo i regionalne Afery __ od razu eliminujemy niektóre przypuszczenia. Na przykład nie można brać pod uwagę określonych typów fizycznych czy strukturalnych Jako nosicieli woli Iwórczej. Gdyby styl byl odpowiednikiem takich biologicznych typów, dzieła sztuki musiałyby zupełnie inaczej się grupować, niż to się dzieje rzeczywiście. Style nie pokrywają się 2granicami typów antropologicznych. Nie można też uznać za nosiciela woli twórczej czasu, czy ..ducha czasu’*, bo wtenczas utwory pochodzące z tego samego roku musiałyby słę charakteryzować tym samym stylem. JMdfilem WOłl jest zawsze określona grupa ludzi^która mo™ hyć fcgiggo różnej wg

■ h Mdłnwyr. wtfCZ* BO A. R(*gl    Au/MtU, Bp, Ht„ «. I • XXXIII

• Paw przyjdą 4Ł