skanowanie0086

Rozdział 15

PROGNOZY ORAZ ICH ROLA W PLANOWANIU I GOSPODARCE PRZESTRZENNEJ

15.1. WPROWADZENIE

W naturze ludzkiej tkwi coś takiego, jak chęć poznania przyszłości, jaka każdego z nas czeka. Wśród formułowanych najczęściej pytań skierowanych do nas samych jest i to osobiste: Jak długo jeszcze będziemy żyli? Na to pytanie nie ma oczywiście jednoznacznej odpowiedzi, choć w wielu innych sytuacjach możemy pokusić się o formułowanie mniej lub bardziej prawdopodobnych wizji przyszłości, czyli prognozy. To właśnie postęp w dziedzinie wiedzy sprawił, że od wielu lat prowadzone są, niekiedy zakrojone na szeroką skalę, badania prognostyczne, mające dać możliwie najbardziej prawdopodobną odpowiedź na temat interesującej nas przyszłości. Istotnym czynnikiem rozwoju badań prognostycznych były i są: rozwój matematyki, statystyki i ekonometrii oraz rozwój komputerowych technik obliczeniowych.

Z uwagi na znaczenie, jakie mają prognozy dla szeroko rozumianego planowania i gospodarki przestrzennej, problematyce tej poświęca się w niniejszym opracowaniu stosunkowo dużo miejsca.

15.2. POJĘCIE PROGNOZY

Jest zapewne wiele czynników, które mają duży wpływ na podejmowanie badań o charakterze prognostycznym. O rozwoju tego rodzaju badań decydują przede wszystkim: (1) ciekawość przyszłości i niepewność jutra, (2) duży zakres i dynamika zmian dokonujących się w szeroko rozumianym środowisku życia człowieka, (3) zjawiska i procesy niekontrolowane bądź

wymykające się spod kontroli, (4) poszukiwanie sposobów optymalizacji i racjonalizacji gospodarki, (5) postępujący proces globalizacji gospodarki i życia społecznego itp.

Tabela 13. Prognoza i plan jako twierdzenia dotyczące przyszłości

Wyszczególnienie	Prognoza	Plan
Natura	twierdzenie bez możliwości wyboru	twierdzenie z celowym i świadomym wyborem
Zależności	probabilistyczno-stocha- styczne	deterministyczne
Charakter	domniemanie, przypuszczenie odnośnie przyszłości	dyrektywa, program działania, nakreślona droga osiągnięcia celów
Punkt ciężkości	uwarunkowania, przesłanki	cele, środki i sposoby ich osiągnięcia
Zakres	ogólność	szczegółowość
Stosunek do chwili obecnej	uwolnienie od obciążeń sytuacją obecną	zdeterminowanie aktualną sytuacją
Horyzont czasowy	długi, wykraczający poza horyzont planu	krótki, średni lub długi, zaCfl warty w horyzoncie prognozy
Wzajemne relacje	wchodzi w skład planu	znaczny stopień autonomii, bez wpływu na prognozę

Czynniki te prowadzą do rozwoju badań prognostycznych w różnych skalach przestrzennych. Choć prawdopodobnie najwięcej uwagi poświęca się prognozowaniu procesów przebiegających w skali globalnej, to jednak trzeba mieć na względzie fakt, że każdy z tych procesów dokonuje się w konkretnym miejscu, w związku z czym znaczenie prognoz globalnych dla rozważań w skali lokalnej jest nie mniej ważne. Na zawsze możliwe jest proste odniesienie procesów globalnych do tego, co zajść może w skali lokalnej, jednak prawie zawsze poszukiwać można globalnego uwarunkowania wielu procesów lokalnych.

Nie ulega wątpliwości fakt, że prognoza jest sądem dotyczącym przyszłości. Wyrażana jest zwykle za pomocą zdania: „Będzie tak a tak". Sąd ten dotyczy oczywiście przyszłości' i na etapie jego formułowania nie jest wiadome, czy jest on prawdziwy czy fałszywy. Prawdziwość sądu zweryfikuje dopiero czas. Z tego względu każda prognoza musi być odniesiona do określonego momentu (np. roku) albo konkretnego interwału czasowego (np. lata 2010-2020).