skanuj0017(1)

Rys. 4.50. Bulwy korzeniowe u dalii

cechy różnią je od zewnętrznie podobnych podziemnych bulw pochodzenia pędowego, występujących u niektórych roślin.

Korzenie kurczliwe. Mają one zdolność skracania swych górnych części, dzięki czemu wciągają roślinę głębiej w glebę. Dzieje się to wskutek skracania się komórek kory pierwotnej, tracących wodę i obumierających. Powierzchnia korzenia może przy tym ulec zmarszczeniu, a pasma tkanki przewodzącej uzyskują zygzakowatą postać. Korzenie kurczliwe występują u roślin, których nasiona kiełkują na powierzchni gleby, zaś ich późniejsze pędy lub części pędów rosną pod ziemią (cebule, kłącza, bulwy pędowe, skrócone łodygi roślin mających nad ziemią tylko różyczkę liściową itp.).

Korzenie podporowe. Występują u roślin o wysokich nadziemnych pędach, których system korzeniowy nie jest głęboki lub rośnie w grząskim podłożu. Główną ich funkcją jest dodatkowe umacnianie rośliny w podłożu. Są to korzenie przybyszowe, które wyrastają z łodygi na pewnej wysokości nad ziemią, a następnie rosną w dół (pionowo lub ukośnie) i wnikają do gleby (rys. 4.51). Są to więc korzenie rosnące częściowo w powietrzu, a częściowo w glebie. Korzenie podporowe wykształca na przykład kukurydza, przede wszystkim jednak częste są u roślin tropikalnych, np. u pospolitej u nas rośliny ozdobnej monstery, u pandanów, figowców i niektórych palm. Potężne korzenie podporowe, z wtórnym przyrostem na grubość, wykształcają niektóre rośliny formacji namorzynów. Jest to tropikalna formacja roślinna, charakterystyczna dla bagnistych terenów w strefie przypływów i odpływów morza. Składa się ona z drzew o różnych specjalnych przystosowaniach. Występujące u niektórych drzew tej formacji korzenie podporowe umożliwiają umocowanie się roślin w błotnistym i grząskim podłożu.

Korzenie czepne. Są to korzenie występujące często u pnączy i epifitów. Pnącza są to rośliny zakorzeniające się w glebie i rosnące wysoko w górę, owijające się

Rys. 4.51. Korzenie podporowe u pandana (Pandanus veilchiif

lub czepiające różnych podpór — ścian, tyczek lub innych roślin. U niektórych z nich, np. u bluszczu, z łodygi po stronie podpory wyrastają korzenie przybyszowe, które wnikają w załomy ściany lub innej podpory, przymocowując do niej roślinę. Epifity są roślinami nie zakorzeniającymi się w glebie, lecz osiedlającymi się na pniach i gałęziach wysokich drzew. Przymocowują się do nich za pomocą korzeni czepnych, które przytwierdzają się lub owijają dokoła gałęzi (rys. 4.118 A).

Korzenie powietrzne. Występują również u niektórych epifitów, np. storczyków. Zwisają swobodnie w dół i za ich pomocą roślina pobiera wodę z powietrza (rys. 4.52 A). Korzenie te otoczone są wielowarstwową skórką o specjalnej budowie (rys. 4.52 B) zwanej welamenem. Welamen składa się z kilku warstw komórek martwych o porowatych celulozowych ścianach. W okresie bezdeszczowym komórki wypełnione są powietrzem, wskutek czego korzenie mają wtedy zabarwienie sreb-rzystobiałe. Tkanka ta wchłania z powietrza parę wodną, a w czasie deszczu jak gąbka silnie nasiąka wodą i staje się przezroczysta.

Korzenie oddechowe. Występują u niektórych roślin klimatu ciepłego, rosnących na terenach bagnistych. Bagniste podłoże jest ubogie w tlen, który- słabo rozpuszcza się w wodzie. Korzenie oddechowe stanowią boczne odgałęzienia poziomych korzeni podziemnych wyrastające pionowo w górę ponad powierzchnię podłoża i służące do pobierania tlenu. Mogą one dochodzić do 1,5 m wysokości. Powiet-

163