skanuj0024 (Kopiowanie)

Skład chemiczny komórki. Najważniejszymi składnikami komórki są woda, sole mineralne, węglowodany, tłuszcze i białka. Woda (80% masy komórkowej) jest środowiskiem, w którym są rozpuszczone lub zawieszone składniki organiczne lub nieorganiczne komórki. Środowisko wodne zapewnia dyfuzję składników komórki oraz ich wymianę z otoczeniem. Najważniejszym kationem komórkowym jest potas, którego stężenie jest kilkanaście razy większe niż stężenie sodu. Poza tym komórka zawiera jony magnezowe, fosforanowe, siarczanowe, wapniowe, chlorkowe oraz liczne pierwiastki śladowe.

Białko jest, po wodzie, najważniejszym składnikiem komórki i stanowi ok. 15% jej masy. Białko tworzy roztwór koloidalny i zbudowane jest z różnych aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. W zależności od funkcji w komórce wyróżnia się białko strukturalne, z którego jest zbudowany zrąb komórki, oraz białko enzymatyczne tworzące wiele układów w cytoplazmie i organellach komórkowych. Specjalnym typem białka są nukleoproteiny, które wchodzą w skład jądra i cytoplazmy. W jądrze przeważa kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA), tworząc chromosomy w genach, w cytoplazmie zaś kwasy rybonukleinowe (RNA) umiejscowione w rybosomach rozmieszczonych na siateczce śródplazmatycznej szorstkiej (ziarnistej).

Materiał energetyczny komórki stanowią węglowodany. Glikogcn jest magazynowany, zaś glukoza wchodzi w skład płynu wewnątrz- i pozakomór-kowego, stanowiąc źródło energii koniecznej do podtrzymania reakcji chemicznych zachodzących w komórce.

Tłuszcze stanowią ok. 3% masy komórki. Są to głównie fosfolipidy, triglicerydy i cholesterol. Wchodzą one w skład błony komórkowej i błon otaczających organelle oraz w niewielkiej ilości znajdują się w cytoplazmie.    ¹    f ’ "

Jądro komórkowe. Stanowi zwykle kilkanaście procent masy komórki. Jego zasadniczym składnikiem jest chromatyna, będąca zbiorem chromosomów w genach, a więc struktur przenoszących wszystkie gatunkowe i osobnicze cechy dziedziczne. Chromosomy uwidaczniają się tylko podczas podziału komórki, natomiast w okresach między podziałami widoczne są w jądrze w postaci ziarnistości chromatycznych. Chromosomy zbudowane są z białka i DNA. -Większość jąder ma jąderka zbudowane głównie z RNA. Ilość DNA w jądrze jest wielokrotnie większa niż RNA.

Rola jądra polega na kontroli reakcji chemicznych zachodzących w komórce oraz procesów jej rozmnażania. Kwas dezoksyrybonukleinowy jądra jest matrycą do syntezy RNA, który następnie przechodzi do cytoplazmy komórkowej w postaci specjalnego przenośnika zwanego mRNA (messenger RNA). Przenośnik ten przekazuje informację genetyczną z DNA do cytoplazmy, w której w rybosomach odbywa się synteza odpowiedniego białka. Matrycę umożliwiającą połączenie aminokwasów w odpowiedniej kolejności w łańcuchu polipeptydowym stanowi mRNA, zawierający informację genetyczną przekazaną z jądrowego DNA. Inna postać RNA, tzw. rozpuszczalny lub przenoszący sRNA (soluble RNA)

46 Zarys biofarmacji

przyłącza aminokwasy w odpowiedniej kolejności do mRNA znajdującego się w rybosomach. W procesie tym biorą udział różne enzymy i ATP.

Błona jądrowa. Jądro otoczone jest podwójną błoną jądrową zbliżoną w budowie do błon innych organelli komórkowych. Przestrzeń między dwoma błonami łączy się z siecią kanałów siateczki śródplazmatycznej. IIlona jądrowa charakteryzuje się dużymi porami, przez które z wnętrza jądra do cytoplazmy mogą przechodzić cząsteczki mRNA.

Siateczka śródplazmatyczna (reticulum endoplasntaticum). Jest to zespół pęcherzyków i kanalików w cytoplazmie, charakteryzujący się .dużą plastycznością i znaczną liczbą konfiguracji strukturalnych. Światła kanalików są ograniczone błoną lipoproteinową, która jest strukturalnie połączona z błoną jądrową i rzadziej z błonami aparatu Golgiego, lizosomów, z zewnętrznymi błonami mitochondrialnymi i błoną komórkową. Siateczkę śródplazmatyczną można również rozpatrywać jako system błon, tworzących przestrzenie przez które mogą przechodzić różne substancje z jądra do różnych części komórki. W zależności od budowy wyróżnia się błony gładkie bezziarniste i błony szorstkie, czyli ziarniste. W części ziarnistej siateczki rozmieszczone są ziarenka zwane rybosomami. Rozgałęziony system kanalików i przestrzeni siateczki łączy wnętrze komórki z przestrzenią pozakomórkową. Dzięki temu możliwy jest transport poza komórkę białek sjmtetyzowanych w części ziarnistej siateczki oraz tłuszczów i węglowodanów syntetyzowanych w błonach gładkich, czyli siateczce gładkiej (bezziarnistej).

Rybosomy są cząstkami strukturalnymi zasadniczymi dla syntezy białek. Rybosomy są związane z siateczką śródplazmatyczną, tworząc jej część ziarnistą, względnie mogą być luźno rozmieszczone w cytoplazmie. Składają się w 40% z RNA i 55% z białka.

Aparat Golgiego. Nazywa się tak część siateczki śródplazmatycznej przypominającą jej odcinki gładkie (bezziarniste). Aparat Golgiego jest wyspecjalizowanym tworem złożonym z pęcherzyków i kanalików. Występuje głównie w komórkach gruczołowych i jest miejscem, w którym magazynowane są ziarnistości wydzielnicze komórki, które następnie zostają wydalone poza komórkę.

Mitochondria. Stanowią składniki cytoplazmy prawie wszystkich komórek roślinnych i zwierzęcych. Kształt ich jest różny (kulisty, pałeczko-waty, nitkowaty, walcowaty), a liczba waha się od kilku do tysiąca i więcej, w zależności od rodzaju komórki i zachodzących w niej przemian metabolicznych. Mitochondrium otoczone jest podwójną lub trój warstwową błoną. Pod błoną zewnętrzną znajduje się błona wewnętrzna tworząca liczne uwypuklenia, tzw. grzebienie, ułożone poprzecznie do osi długiej mitochondrium, dzieląc je na szereg przestrzeni wypełnionych materiałem bezpostaciowym i częściowo ziarnistym. W błonie zewnętrznej każdego mitochondrium znajdują się enzymy biorące udział w procesach utleniania, zaś wewnątrz mitochondrium zgromadzone są enzymy oddechowe oraz enzymy związane z cyklem kwasów trójkarboksylowych. W mitochon-driach powstaje większość cząsteczek ATP, są one zatem tą częścią komórki,

Wchłanianie substancji leczniczej 47