skanuj0069

45 min

5. Rola prasy w pozytywizmie

Cele poznawcze:

^a powtórzenie wiadomości na temat rozwoju publicystyki w Polsce,

•    uświadomienie uczniom złożoności procesu rozumienia tekstu,

•    kształtowanie u uczniów kompetencji rozumienia tekstu publicystycznego,

•    rozumienie znaczeniu prasy w pozytywizmie.

Cele emocjonalne:

•    uwrażliwienie uczniów na zabiegi manipulacji językowej stosowane w publicystyce.

Metody / techniki:

•    wykład,

•    praca z tekstem publicystycznym.

Formy organizacyjne:

•    zbiorowa,

•    indywidualna.

Przebieg lekcji

Część wstępna

1 <7iii imlmli >nir/Aii/Mr imliilb' iui praktaw ic* wykładu

1. Nauczyciel przedstawia uczniom historię publicystyki w Polsce w okresie od renesansu do pozytywizmu. Zwraca uwagę na rolę, jaką odgrywała w poszczególnych epokach. Wskazuje charakterystyczne gatunki i krótko je omawia, wymienia czołowych publicystów (nie dłużęj niż 10 minut). Uczniowie w czasie wykładu indywidualnie redagują notatkę. Uwaga: Jeśli jest taka potrzeba, nauczyciel przed wykładem przypomina o zasadach redagowania notatki. Ćwiczenie kończy się odczytaniem dwóch-trzech notatek i klasową oceną ich jakości.

Część główna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom model kompetencji rozumienia tekstu.

Foliogram

Celem tego ćwiczenia jest uświadomienie uczniom, że umiejętność zwana „rozumieniem tekstu" składa się z wielu operacji myślowych, które pozwalają w pełni poznać czytany telut. Operacje te trzeba systematycznie ćwiczyć, aby stać się dojrzałym odbiorcą tego, co jest napisane. Kompetencje rozumienia tekstu są szczególnie przydatne w czytaniu współczesnej publicystyki, w której czasami dziennikarze stosują manipulację językową.

2. Uczniowie zapoznają się z fragmentami felietonu Bolesława Prusa Stan umysłów w kraju przed dwudziestoma pięcioma laty (patrz Potęga słowa, klasa U część 2, s. 28).

Uwaga: W każdym kolejnym ćwiczoniu uczniowie będą doskonalić inne kompetencje rozumienia tekstu. Na zakończenie wykonanego przez uczniów zadania nauczyciel będzie informował, jaka operacja myślowa była ćwiczona.

Ćwiczenia na podstawie tekstu Prusa:

*    uczniowie przedstawiają warstwy społeczne ukazane w felietonie (ogólne zrozumienie tekstu),

*    uczniowie wskazują pożytki płynące z rozwoju nauki i techniki (wyszukiwanie informacji),

*    uczniowie określają stosunek Polaków do pracy (interpretacja).

Część końcowa

1.    Uczniowie udowadniąją, że analizowany tekst publicystyczny Bolesława Prusa nosi znamiona felietonu (definicja felietonu - podręcznik, część 2, a. 28).

2.    Uczniowie na podstawie felietonu Prusa formułują tezy do wystąpienia na temat: Prasa jako oręż polskiego pozytywizmu.

3.    Nauczyciel na przykładzie z prasy współczesną) wyjaśnia uczniom zjawisko manipulacji językowej, np.: Teksty w prasie często pełnią funkcję impresywną, czyli mają na celu oddziaływanie na odbiorcę, przekonanie go do określonych poglądów czy nakłonienie do jakichś działań.

Niekiedy działania tego typu nie są w pełni jawne. Gdy odbiorca nie jest świadomy, że coś jest mu narzucane, i nie ma możliwości wyboru, mamy do czynienia z manipulacją językową. Na przykład niedopowiedzenia, przemilczenia, słowa zawierające wyraźną ocenę (negatywną lub pozytywną) mogą służyć budowaniu fałszywego obrazu świata.

Praca domowa

Zadanie obowiązkowe

*    na poziomie podstawowym: w prasie z ostatniego tygodnia znaleźć trzy przykłady manipulacji językowej i podjąć próbę odczytania intencji autora.

*    na poziomie ponadpodstawowym: ocenić jakość obejrzanego w telewizji programu publicystycznego, biorąc pod uwagę: ważkość tematyki programu, spójność kompozycji prezentowanego materiału, jasność przekazu, sugestywność obrazu i języka, obiektywizm przekazu (czy materiał uwzględnia racje wszystkich stron), stopień wyczerpania tematu, poziom manipulacji językowej.