skanuj0124 2

Metodyka ćwiczeń

Ćwiczenia sprawności ruchowej narządów mowy stanowią jedno z ogniw procesu zwalczania wadliwej wymowy. Rola tych ćwiczeń będzie różna w poszczególnych przypadkach w zależności od przyczyn i rodzaju wady, cech indywidualnych dziecka lub dorosłego. W przypadkach wyraźnych trudności w sferze ruchowej rola ćwiczeń jest szczególnie doniosła — należy wówczas prowadzić wszystkie ćwiczenia poczynając od najprostszych.

Przytoczone ćwiczenia mogą być wykorzystane jako materiał do badań sprawności ruchowej narządów mowy. W tym celu należy wybrać kilka układów o różnym stopniu trudności i sprawdzić, czy badana osoba jest w stanie wykonać polecenie. Przy ocenie wykonania układu tak w czasie badania, jak i w czasie ćwiczeń należy zwracać uwagę na precyzję wykonania, szybkość ruchów, łatwość przechodzenia od jednej pozycji do następnej. Najczęściej obserwowane błędy to: brak wykonania zaleconego układu, współruchy (irradiacja pobudzenia na sąsiednie grupy mięśni), zmiana wymaganego układu na inny, np. zamiast nilonika język w kształcie „grotu” lub odwrotnie, trudności w zakresie zmiany położenia narządu (perseweracja ruchu), niesymetryczna praca narządów mowy, ruchy paradoksalne, tj. w najwyższym stopniu nieadekwatne w stosunku do wzoru, ruchy wykonywane wolno i nieprecyzyjnie (m.in. układy kompromisowe, zawierające elementy dwu sąsiadujących układów) itp. [por. 84].

Szczególną uwagę należy zwracać na tempo demonstrowania poszczególnych ćwiczeń przez logopedę. Dzieci, a często zdarza się że i dorośli, mają tendencję do naśladowania nic tylko samych układów, lecz także szybkości ruchów. Osoby wykonujące ćwiczenia nic rozumieją istoty ćwiczeń, naśladują zachowanie logopedy z pełną dokładnością. Przy szybkim tempie demonstrowania osoba wykonująca ćwiczenia nic jest w stanie zaobserwować poszczególnych faz ćwiczenia. Podobnie w badaniach, logopeda specyficzne-trudności może zaobserwować lepiej, gdy ruchy wykonywane są wolno, a poszczególne fazy ćwiczenia wyraźnie się wyodrębniają. Niezależnie od tych zaleceń ćwiczenia winny być wykonywane energicznie, ale bez zbytniego napięcia mięśni. U niektórych dzieci istnieje potrzeba prowadzenia ćwiczeń rozluźniających na początku terapii. Prowadzenie ćwiczeń w stanach napięcia mięśniowego jest niecelowe i niehigieniczne.

Ćwiczenie, które zawiera kilka elementów składowych, może być prowadzone w ten sposób, że poszczególne etapy wykonywane są oddzielnie, a następnie łączone w całość. Przy płynnym wykonywaniu tego typu ćwiczeń należy zwracać uwagę na zaznaczenie poszczególnych faz przez utrzymanie narządu w jednym miejscu przez kilka sekund.

Początkowo ćwiczenie demonstruje logopeda, osoba wykonująca ćwiczenie obserwuje ruchy, w razie potrzeby logopeda wyjaśnia w sposób przystępny istotę ćwiczenia i nazywa biorące w nim udział narządy. Logopeda ćwiczy' razem z pacjentem. Ćwiczenia winny być prowadzone przed lustrem. Tylko nieliczne dzieci uzyskują gorsze wyniki w ćwiczeniach przed lustrem z powodu onieśmielenia lub rozproszenia uwagi.

Kilka następnych uwag dotyczy dozowania ćwiczeń. Podczas jednego posiedzenia z pacjentem ćwiczymy najwyżej trzy lub cztery układy. Początkowo liczba powtórzeń powinna być niewielka (2—3 razy), później może być zwiększona od 10—20 razy (Pra wdina [157]). Liczbę 5—7 powtórzeń należy uznać za średnią. Dozowanie ćwiczeń i okres, w jakim mają być one kontynuowane, jest uzależniony od konkretnego przypadku (w dysarlrii ćwiczenia winny być prowadzone szczególnie długo i to w dużym zestawie).

Ćwiczenia mogą być z powodzeniem stosowane w reedukacji starszych dzieci przedszkolnych (od 5 lat), jak i dorosłych. Sposób prowadzenia ćwiczeń u dzieci i u dorosłych jest odmienny: u dzieci przeważa fonna zabawowa, u dorosłych ćwiczenia bardziej mogą przypominać suchy trening. Przy poszczególnych ćwiczeniach należy uwzględniać: budowę anatomiczną i możliwości fizjologiczne ćwiczonego narządu, układ neutralny narządów mowy, a zwłaszcza położenie ćwiczonego narządu, właściwości rozwojowe i różnice indywidualne u poszczególnych osób.

Ćwiczenia mogą być prowadzone zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo, mogą być też zadawane do domu do przerobienia pod kontrolą rodziców. W ostatnim wypadku można zalecać niewielką liczbę ćwiczeń (3—4 układy) wcześniej przerobionych z logopedą. Ćwiczenia powinny trwać krótko, średnio około 5 minut, ale należy je często powtarzać. -

Nic jest wskazane stosowanie ćwiczeń w przypadkach stanów zapalnych w narządach mowy. Ćwiczenia sprawności motorycznej narządów mowy, wymagające pewnego napięcia muskulatury całego aparatu mowy, winny być z umiarem stosowane w okresie mutacji.

Wszystkie przedmioty, które służą do prowadzenia ćwiczeń, jak sondy, szpatulki, patyczki itp. powinny być stosowane i przechowywane zgodnie

289