SKMBT�500712270947025

CZĘSC II • DZIAŁANIE

na szczęście, faktycznie owo szczęście otrzymali. Stan ten, zwany najwyższym dobrem, może zapewnić jedynie Bóg. Moralna konieczność najwyższego dobra implikuje więc moralną wiarę w Boga. Na czym jednak polega szczęście ostateczne (doskonałe, wieczne)? Koncepcja maksymalizacji dóbr doczesnych upatruje jego istotę w posiadaniu nieskończonej ilości atrakcyjnych środków do zaspokajania potrzeb. Jednak nieskończona ilość dóbr doczesnych nie daje dobra absolutnego, wprowadzając nas jedynie w zwodniczy łańcuch pragnień. Wobec tego koncepcja przekreślenia dóbr i pragnień widzi szczęście w wyzwoleniu od nich. Pierwsza z tych koncepcji (bliska świadomości potocznej) wydaje się zbyt naiwna, druga (bliska buddyzmowi) - przepojona zbytnią rezygnacją. Inną koncepcję szczęścia wiecznego proponuje święty Tomasz z Akwinu. Polega ona na wizji uszczęśliwiającej: bezpośrednim i angażującym całego człowieka oglądzie istoty Boga jako bytu najlepszego i jako źródła wszelkiego dobra. Wątpliwości budzić może to, że w tym oglądzie Boga na dalszy plan schodzą inne byty-dobra, a wiecznie szczęśliwa jednostka nie potrzebuje już przyjaciół. Istnieje związek między realizacją szczęścia a sensem życia i świata. Jeśli życie i świat mają sens, to nasze najbardziej naturalne pragnienia muszą być realizowalne. Tadeusz Czeżowsld odróżnia wewnętrzny sens życia (wyznaczony przez wartościowy cel życia indywidualnego), społeczny sens życia (zapewniający wartość naszych dzieł również po indywidualnej śmierci) oraz całościowy sens świata (gwarantujący obiektywną wartość naszych dzieł, nawet wtedy, gdy znikł po nich wszelki ślad i nikomu już one nie służą). To, czy świat ma szczęściorodny sens, zależy od rozstrzygnięcia sporu między optymizmem („tak”), pesymizmem („nie”), indy-ferentyzmem („ani tak, ani nie”) i melioryzmem („sam w sobie - nie, ale istnieją w nim warunki do realizacji sensu”). W światopoglądzie antropocentrycznym nasze działania i dzieła mają wartość względną i subiektywną, w światopoglądzie panteistycznym - obiektywną, ale ponadindywidualną, w światopoglądzie te-istycznym — obiektywną oraz indywidualną. W takim razie gdyby ten ostatni światopogląd był prawdziwy, to nasze aspiracje do sensu i szczęścia realizowałyby się najbardziej. Świadomość ta niewątpliwie pozytywnie wpływa na jakość życia wyznawców tego światopoglądu.

Bibliografia

Arystoteles, Etyka Nikomachejska, przel. i oprać. D. Gromska, Warszawa: PWN, 1982. Bocheński J.M. „Sens życia" i inne eseje, Kraków: Philed, 1993.

Czeżowski T., Pisma z etyki i teorii wartości, red. P.J. Smoczyński, Wrocław: Ossolineum, 1989 (tam: Jak rozumieć „sens życia", s. 171-175; Sens i wartość życia (2), s. 180-185; O szczęściu, s. 19 3-19 7).

JŚ Dalajlama, H.C. Cutler, Sztuka szczęścia. Poradnik życia, przeł. J. Grabiak, Poznań: Rebis, 2000.

Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. I. Krońska, K. Leśniak, W. Olszewski, wyd. 4, Warszawa: PWN [ks. 7 (s. 357-468), ks. 9 (s. 553-581), ks. 10 (s. 585-658)].

Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Warszawa: IFiS PAN, 1992.

Kant I., Ióytykapraktyczttego rozumu, przeł. J. Gałecki, Warszawa: PWN, 1984.

Prus B., Lalka. Powieść w trzech tomach, t. 3, Warszawa: PIW, 1968.

Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 3, Systemy epoki hellenistycznej, przeł. E.I. Zieliński, Lublin: RW KUL, 2004, s. 173-436.

Tatarkiewicz W., O szczęściu, Warszawa: PWN, 2003.

Tatarkiewicz W., Trzy etyki: studium z Arystotelesa, [w:] tegoż, Dobro i oczywistość. Pisma etyczne, red. P.J. Smoczyński, Lublin: Wyd. Lubelskie, 1989; to samo [w:] tegoż, Droga do filozofii i inne rozprawy filozoficzne, t. 1, Warszawa: PWN, 1971.

The Meaning ofLife, red. E.D. Klemke, Oxford: Oxford University Press, 1981.

Tokarz F., Z filozofii indyjskiej. Kwestie luybrane, cz. 1, oprać. M.S. Zięba, Lublin: TN KUL, 1990.

Tomasz z Akwinu św., Suma teologiczna, t. 9, Cel ostateczny czyli szczęście oraz uczynki ludzkie (1-2, 1-21), przeł. F.W. Bednarski, Londyn: „Veritas”, 1963.

Zaświaty i krainy mityczne. Leksykon, red. M. Sacha-Piekło, Kraków: Znak, 1999.