woloszyn8

340 Europa XVII wiek

a)    kogo się odda do szkoły, niech tam pozostanie, aż wyjdzie na człowieka wykształconego, obyczajnego i religijnego;

b)    szkoła niech się znajduje w miejscu spokojnym, z dala od zgiełku i wszystkiego, co odrywa uwagę;

c)    należ}' wszystko, cokolwiek według przepisu ma być odrobione, odrabiać bez żadnego przerywania;

d)    nie należy nikomu pozwalać na przebywanie poza szkolą i wałęsanie się (pod jakimkolwiek pozorem).

Zasada 9.

NATURA UNIKA STARANNIE RZECZY SPRZECZNYCH I SZKODLIWYCH

57. Ptak bowiem, kiedy wysiadując jaja ogrzewa je swoim ciepłem, nie dopuszcza ostrego wiatru, a tym bardziej deszczu ani gradu. Odpędza też w^ręże, ptaki drapieżne i inne szkodniki. [...]

60.    Ogrodnik młodą roślinkę zabezpiecza palikami albo jakąś plecionką, aby jej nie nadgryzł lub nie wyrwał kozioł czy zając.

61.    Toteż nie jest rozsądnie, jeśli młodzieży zaraz u wstępu podaje się kwestie sporne jakiejś nauki, a więc wysuwa się wątpliwości co do tego, co ma być dopiero przyswojone umysłowi; bo czyż nie jest to tak, jak gdybyśmy gwałtownie potrząsali roślinką, która chce korzeń wypuszczać. Bardzo słusznie napisał Hugo¹²: "Nigdy nie wejdzie na drogę prawdy ten, kto naukę swą rozpoczął od wątpliwości". A także: "Jeśli się nie będzie trzymało młodzieży z dala od złych, błędnych i mętnych książek, jak również od złego towarzystwa".

62.    Trzeba więc będzie dbać o to:

a)    ażeby uczniowie nie dostawali innych książek prócz tych, które są przeznaczone dla ich klasy;

b)    by książki szkolne tak układano, aby je z pełnym prawem i słusznością można było nazwać źródłem wyłącznie tylko mądrości, dobrych obyczajów' i bogobojności;

c)    by nie tolerowano wyuzdanych stosunków' towarzyskich ani w szkole, ani w'jej pobliżu.

Jeśli się będzie przestrzegało skrupulatnie tego wszystkiego, jest niemożliwe prawie, aby szkoły minęły się ze swym celem.

12. Hugo od św. Wiktom (1097-1141), mistyk średniowieczny. Komeński cytuje jego powiedzenia, aczkolwiek sens, jaki im nadaje, ma charakter reguły dydaktycznej i jest oczywiście bardzo różny od intencji, jakie miał autor przeciwstawiający się wątpliwościom religijnym. Komeńskiemu zależy raczej na tym, aby zaczynać nauczanie od wiedzy pewnej i jasnej.