WSP J POLL8

Kazimierz Ozap, Ustna odmiana języłu ogóliu*gc

mówionego mając.) największy uzus i związaną z codzienną komunikacją” (Wilkoń, 1987, s. 61).

Wariant nieoficjalny (potoczny) zawiera utrwalony w nim „naiwny” obraz świata, obraz zdroworozsądkowy, najbliższy doświadczeniu przeciętnego użytkownika języka. Wariant ten pełni istotną rolę kulturową - jest mianowicie interpretantem innych odmian i stylów języka. Stanowi on centrum języka, a wszystkie inne odmiany mają w stosunku do niego charakter wtórny. Jerzy Bartmiński uważa, że wariant potoczny to także centrum systemu stylowego języka polskiego (patrz hasło: Styl potoczny).

W warstwie fonetycznej wariant nieoficjalny cechuje mniejsza staranność, częste są w nim redukcje głosek, uproszczenia grup spółgłoskowych, niedokładności artykulacyjne.

Tempo mowy jest zwykle szybkie, intonacja zróżnicowana, często występuje akcent logiczny.

Słownictwo wariantu potocznego odnosi sie do podstawowych, egzystencjalnych sfer życia człowieka, świata przyrody, zjawisk z życia społeczno-gospodarczego. Zawiera ono zarówno wyrazy neutralne, wspólne z innymi odmianami, np. spać, cbleb, mleko, dom, burza, ceny, podwyżka, przedstawienie, jak i wyrazy charakterystyczne tylko dla tego wariantu, będące często jego wyróżnikiem, np. nerwus, naiwniak, pijus, tłuściocb, cud bluzeczka, elegandk. Jest to w znacznej mierze słownictwo dotyczące człowieka, jego życia w społeczności, w rodzinie, jego cech charakteru, wad i zalet, np. rudzielec, tystekc, karciarz, bajerować, szabrować, bawidamek,forsiasty, pajacowaty, gderała, pichcić, męko-lic, niedbalucb, cymbał, gadulski (por. Buttler, 1977, 1978).

Znajduje się tu wiele rzeczowników konkretnych określających realia żę cia codziennego, np. chałtura, kilo, kumpel, koleś, butelczyna, fucha, fuks, gagatek, ziółko. Stosunkowo mało zaś jest wyrazów abstrakcyjnych, a ma to swoją przyczynę w myśleniu potocznym nastawionym raczej na myślenie konkretne niż abstrakcyjne, raczej na analizę konkretów niż na ich syntezę. Niewiele odnajdziemy tu przysłówków i przymiotników. Uderza brak przymiotników w funkcji atrybutywnej, występują one raczej jako składnik predykacji, np. on jest leniwy, głuchy jest, to niegłupi facet, ależ to jest ładna sukienka. Brak ten kompensowany jest przez częste występowanie zaimków' nieokreślonych typu jakiś, jakaś, jakieś, taki, taka, takie, jakieś tam. Zaimki te powodują, że w nieoficjalnym wariancie odmiany ustnej występuje często niedookreślona grupa nominalna, np. jakiś tam facet, taka tam dziewczyna, jakieś dziecko, jeden student, taki tam człowiek (por. Pisarkowa, 1975).

Charakterystyczną cechą wariantu potocznego jest jego ekspresywność, którą wyrażają setki wyrazów określających emocjonalny stosunek mówiącego do rzeczywistości, por. serdeńko, ordynus, wódeczność, ważniak, karcio-chy, mięcbo, charnuś, wieńcowa.