WSP J POLM120

Podstawowe źródło odrębności: potrzeby estetyczne 229

a tekstem zwykłego, doraźnie tworzonego opowiadania o aktualnym zdarzeniu, które często przechodzi w tzw. potok składniowy pozbawiony •wyrazistszych wewnętrznych podziałów'.

Ludowy styl artystyczny operuje pewnym, niezbyt bogatym zespołem poetyzmów’ leksykalnych. Należą tu przykładowo takie wyrazy, jak bór, dąbrowa ‘las', dunaj ‘wielka, głęboka woda, rzeka', podole ‘dolina’, komnata, podwoje, chata, przymiotniki wartościujące nadobny, krasny ‘piękny’, marmurowy ‘kosztowny’, cisowy, wrony (o koniu ‘czarny’), przyjmujące, zwykle uogólnione znaczenia wartościujące, a także wyrazy gramatyczne gdy, kędy, jako, takowy, kiejby, lecz. Takich swoistych wyrażeń - nawet jeśli dodać liczne regionalne pożyczki ukraińskie na wschodzie, słowackie i czeskie na Podhalu i Śląsku - jest jednak niezbyt wiele.

Poetyckim środkiem słowotwórczym są w' folklorze zdrobnienia. Powiedziano już, że zdrobnienia służą jako regulator rytmu i narzędzie łatwego rymowania, to jednak nie wyczerpuje problemu. Te funkcje zdrobnień nakładają się bowiem na ich podstaw^row^rą funkcję deminutywno-hipokorysty-czną (komunikowanie małości przedmiotu i pozytywnego stosunku do niego), a nadto przyjmują uogólnione funkcje wyznacznika stylu poetyckiego. Z ballady o mężu zbójniku:

On wziąwszy ja za rączeczkę, wywiódłszy ją na łączeczkę, rączki, nóżki jej odrąbał, a oczyczka jej wydłubał.

Wyłącznie poetycką i melioratywną funkcję pełnią zdrobnienia tam, gdzie w grę nie wchodzi ani potrzeba rymu czy rytmu, ani komunikowanie małości, jak w pieśni weselnej:

Otwierajcie nam duże wrotka, wieziemy niewiastke ze złotka.

Strukturalno-poetycką funkcję mają zdrobnienia pieśniowe tworzone od wyrazów, których potocznie się nie zdrabnia, jak nazwy dni tygodnia (pniteczek, soboteńka, r.iedziołka), żywiołów (wodeńka, zicmeńka), zdarzeń (Janeczek, Hubek, wojenka), pewne przymiotniki (głęboczki, wysoczki), a nawet czasowniki (spatki ‘spać’) i liczebniki (troje, trojeńko). Typowo pieśniowe imiona zdrobniałe to Jasieńko i Kasieńka.