WSP J POLN254301

628 flanc; Marta Lewicki, Jęiykoriuwstwo polskie w XX wieku

towała się poza tym terytorium i na swoje siedziby przybyła zza Dniepru albo z terenów doliny naddunajskiej? Żadnej z tych hipotez nie można potwierdzić źródłowo. Językoznawstwo historyczno-porównawcze dowodzi, że owa wspólnota istniała od XII w. przed Chr. do VI w. po Chr. (niekiedy w tym prawie dwmtysiącletnim okresie wyodrębnia się fazy XII-V w. przed Chr. - język protosłowiański, V w. przed Chr. - VI w. po Chr. - język prasłowiański). W tak długim czasie mogły zachodzić różne zmiany zarówno miejsca, jak i zasięgu Słowian. Do dowiedzenia hipotez wykorzystano szczątki legendarnych przekazów zachowane w najstarszych zabytkach; zasięg i rozmieszczenie nazw rzek i zbiorników wodnych (hydronimów) pochodzenia słowiańskiego; próbowano wiązać zasięg prasłowiańszczyzny z obszarami występowania kultur wykopaliskowych (zwłaszcza z zasięgiem kultury łużyckiej); porządkowano wszystkie występujące w źródłach informacje o nazwach i rozmieszczeniu plemion słowiańskich; wykorzystywano dane etnograficzne zwłaszcza z zakresu kultur)' duchowej, a nawet dane botaniczne dotyczące zasięgu geograficznego tych drzew i krzewów, których nazwy prasłowiańskie są rodzime i tych, których nazwy są zapożyczone z innych języków'. Sporu o kolebkę Słowian te pośrednie dowody nie rozstrzygnęły do dziś. Przebieg dyskusji i stanowiska zajmowane obecnie przez badaczy problemu wyczerpująco, w^rraz z bogatą bibliografią zagadnienia, przedstawiła Hanna Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka (Warszawa 1991). Jednakże usiłowanie rozwiązania problemu inspirowało prace, których materiał dowodowy pogłębiał perspektywę historyczną zarówno słowiańszczyzny, jak i polszczyzny. Z opracowań syntetycznych tego zagadnienia szczególnie znane są prace T. Lehra-Spławińskiego, O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian (Poznań 1946) oraz Język polski. Pochodzenie, powstanie, rozwój (Warszawa 1947, wyd. 1; 1951, wyd. 2) - przez prawie 20 lat najlepszy podręcznik historii języka - a także nieco kontrowersyjne dzieło Mikołaja Rudnickiego, Prasłowiańszczyzna - Lechia - Polska, I. Wyłonienie się Słowian spośród ludów indoeuropejskich i ich pierwotne siedziby (Poznań 1959); II. Wspólnota słowiańska, wspólnota lechicka, Polska (Poznań 1961).

Badania nad etymologią i lokalizacją plemion słowiańskich pozwoliły na sporządzenie przez T. Lehra-Spławińskiego Mapy Słowiańszczyzny w wiekach VIII do X (Kraków' 1947). Natomiast zgromadzone informacje o kulturze Słowian umożliwiły realizację przez specjalistów z różnych dziedzin encyklopedii: Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych (t. 1-7, Wrocław 1961-1982). Wykorzystanie nazw własnych jako w'ażnego materiału w' badaniach historii języka zapoczątkował Baudouin de Courtenay (1870), ich rozmieszczenie zastosował jako argument w dyskusji o prakolebce Słowian Rozwadowski (1913), a po nim wielu innych, ale za twórcę polskiej onomastyki uważa się Taszyc-