Wstyd i przemo0015

28 Wstyd i przemoc

miejscowi od razu nazwali kościołem pani Gilligan. Wychowywała tam mojego ojca i jego rodzeństwo w swojej własnej szkoc-ko-anglikańskiej wierze. Od czasu do czasu przemierzał konno prerię biskup Beecher, episkopalny zwierzchnik wspólnot w kilku zachodnich stanach, aby dokonać konfirmacji wiernych w tej małej, lecz pobożnej kongregacji. Babka znała go dobrze. Był człowiekiem o silnym charakterze i posłużył później Willi Cat-her jako wzór dla stworzenia postaci biskupa w Death Comes for the Archbishop [Śmierć przychodzi po arcybiskupa!.

Kościół kościołem, ale bez względu na to, czego w nim nauczano w niedziele, przemoc była tak istotnym składnikiem atmosfery, w której dorastał mój ojciec, że nie powinno chyba być dla nikogo zaskoczeniem, iż część moich najstarszych wspomnień dotyczy przemocy w domu. Ojciec mój, podobnie jak jego ojciec, był lekarzem, i to niezwykle sumiennym, którego oddanie pacjentom było czymś, co zawsze w nim podziwiałem; to właśnie ta jego cecha skłoniła mnie samego do pójścia na medycynę. Ale była też inna strona jego charakteru. Otóż zdarzały mu się gwałtowne wybuchy złości, zwłaszcza wtedy, kiedy sądził, że któregoś z moich dwóch braci nauczyć trzeba dyscypliny.

Któregoś razu — nie mogłem mieć wtedy więcej niż pięć czy sześć lat — ojciec uderzył brata, który był starszy ode mnie o pięć lat, tak mocno, że ten przeleciał przez wcale niemały salon, przewrócił stół i stłukł stojącą na nim lampę. Pamiętam, że bardzo się wówczas przestraszyłem, iż ojciec mógł niechcący go zabić, że gdyby brat uderzył głową o ościeżnicę drzwi, to mogłaby mu pęknąć czaszka. Była to bardzo gwałtowna scena — pamiętam łzy, matkę starającą się pohamować ojca, jego furię, przerażenie brata i rany, które stały się tajemnicą i o których nikt z nas nie wspomniał nigdy później ani słowem.

Dlaczego matka nie mogła powstrzymać ojca przed biciem moich braci? Dlaczego nie zostawiła go i nie odeszła z nami? Było to, oczywiście, dokładnie to samo pytanie, które zadawałem sobie, myśląc o półkrwi Indiance. Jest to również owo trudne pytanie, które zadajemy dzisiaj, myśląc o tak wielu kobietach żyjących z gwałtownymi, skorymi do przemocy mężczyznami, chociaż pytanie to komplikuje fakt, że często na największe ry-łyko narażają się te kobiety właśnie wtedy, kiedy zdecydują się mii odejście od męża.

Kiedy byłem starszy, dowiedziałem się więcej szczegółów c życia mojej rodziny. Okazało się, że matka odeszła jednak od ojcu. Kiedy była w ciąży po raz pierwszy, ojciec podobno ją uderzył, gdyż rozzłościł go fakt, że matka — zamiast zostać w domu, by być przy telefonie w razie, gdyby zadzwonił któryś z pacjentów ojca — wyszła gdzieś na godzinę czy dwie z przyjaciół-ką. Po tym incydencie matka wyprowadziła się do swojej siostry i /.godziła się wrócić do ojca dopiero wtedy, kiedy solennie przyrzekł, że coś takiego nigdy się już nie powtórzy. I, o ile wiem, ojciec dotrzymał słowa.

Przyrzeczenie to nie dotyczyło jednak moich braci. Podczas 11 wojny światowej wszyscy wspólnicy i koledzy ojca znaleźli się w korpusie medycznym i ojciec został jedynym lekarzem w mia-htoczku. Przyjmował wówczas i odwiedzał do stu pacjentów dziennie, tak że wieczorami bywał wyczerpany. Pamiętam, że pewnego 4 lipca¹, kiedy miałem około ośmiu lat, mój starszy brat, podówczas trzynastolatek, przeprowadził eksperyment z ogniem sztucznym, umieszczając racę w dziurce od klucza w drzwiach do sypialni. Gdy ją podpalił, rozerwała ku jego zdumieniu zamek, który trzeba było w rezultacie wymienić. Kiedy ojciec wrócił ze szpitala, brat spał już od paru godzin. Zobaczywszy, co się stało, wściekł się, zdjął pas, podniósł kołdrę, którą przykryty był brat, i zaczął go okładać. Brat zbudził się przerażony. Zanim matce udało się powstrzymać ojca, plecy i pośladki mojego brata pokryte już były pręgami i sińcami.

Matka była kobietą o wielkiej wrażliwości i ambicjach artystycznych, bardzo oddaną dzieciom i dbającą o swoje wykształcenie, ale nie miała żadnych własnych środków finansowych. Była bez zawodu i nigdy nie pracowała zarobkowo. Przerwała studia, kiedy wyszła za ojca, jej rodzice nie żyli, nie miała więc dokąd uciec. Podobnie jak wiele innych kobiet z jej pokolenia i klasy społecznej, uważała, że sama nie jest w stanie zapewnić

1

4 lipca — amerykańskie święto państwowe. Dzień Niepodległości (przyp. tłum.)