Zabytki działalności gospodarczej i techniki

— 52 —

POLSKA - GEOGRAFIA ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH

Dużą wartością krajoznawczą odznaczają się także zabytki techniki. Obejmują one stare kopalnie, huty, warsztaty, budowle, konstrukcje, środki transportu, maszyny, narzędzia, instrumenty naukowe i wyroby szczególnie charakterystyczne dla dawnych i nowoczesnych form gospodarki, techniki i nauki. W krajobrazie kulturowym Polski da się wyróżnić wiele ośrodków, w których narastały tradycje techniczne, godne pokazania współczesnemu turyście. Do takich tradycji zaliczyć należy rozwój techniki górniczej, którą można obserwować począwszy od prymitywnych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich, poprzez technikę kopalnictwa soli w Wieliczce, górnictwa kruszców koło Olkusza, kopalnictwa rud cynku i ołowiu w okolicach Tarnowskich Gór, sposobów wydobycia ropy naftowej - Bóbrka k. Krosna, do techniki górnictwa węglowego naszych czasów.

Drugą taką dziedziną techniki, której rozwój jest łatwy do pokazania, jest hutnictwo, ponieważ niemal całą jego historię notuje krajobraz Zagłębia Staropolskiego i Gór Świętokrzyskich, począwszy od hutnictwa starożytnego, poprzez hutnictwo średniowieczne, obiekty staszicowskie, po współczesne zakłady metalurgiczne. Rejestracją zabytków techniki w Polsce objęto już 1 428 obiektów z wielu różnorodnych dziedzin pracy produkcyjnej.

Tab. XVI. Zabytki działalności gospodarczej i techniki

Miejscowość	Województwo	Obiekt
Baranów Sand.	podkarpackie	Dział Siarki w Muzeum Zamkowym
Bóbrka	podkarpackie	Skansen Przemysłu Naftowego
Buczyniec	warmińsko-pomorskie	Pochylnia rolkowa Kanału Elbląskiego
Chabówka	małopolskie	Skansen taboru kolejowego
Chlewiska	świętokrzyskie	Zespól dawnego zakładu hutniczego
Ciechanowiec	mazowieckie	Muzeum Rolnictwa im. K. Kluka
Duszniki Zdrój	dolnośląskie	Muzeum Papiernictwa
Głogów	dolnośląskie	Muz. Hutnictwa i Odlewnictwa Metali Kolorowych
Gdańsk	pomorskie	Centralne Muzeum Morskie
Hel	pomorskie	Muzeum Rybackie
Jaworzyna	dolnośląskie	Skansen parowozów
Jelonki	warmińsko-pomorskie	Pochylnia rolkowa Jelenie. Kanału Elbląskiego
Kamienna Góra	dolnośląskie	Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego
Konary	dolnośląskie	Ruiny najstarszej na świecie cukrowni
Legnica	dolnośląskie	Muzeum Miedzi
Łódź	łódzkie	Muzeum Historii Włókiennictwa
Maleniec	świętokrzyskie	Dawna walcownia zakładów metalowych
Maurzyce	łódzkie	Najstarszy w Europie most spawany
Mikaszówka	podlaskie	Śluza na Kanale Augustowskim
Nietulisko Fabr.	świętokrzyskie	Ruiny zakładu i osiedla przemysłowego
Pruszków	mazowieckie	Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego
Samsonów	świętokrzyskie	Ruiny zakładów przemysłowych
Sielpia Wielka	świętokrzyskie	Muzeum Zagłębia Staropolskiego
Sochaczew	mazowieckie	Muzeum Kolei Wąskotorowych
Stańczyki	podlaskie	Wiadukt kolejowy na rzece Błędziance
Starachowice	świętokrzyskie	Zabytkowy zakład wielkopiecowy
Studzieniczna	podlaskie	Śluza Przewięź na Kanale Augustowskim

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WALORÓW TURYSTYCZNYCH POLSKI    — 53 —

Miejscowość	Województwo	Obiekt
Swarzędz	wielkopolskie	Skansen Pszczelarski
Szklarska Poręba	dolnośląskie	Muzeum Kryształów przy Hucie „Julia”
Szreniawa	wielkopolskie	Muz. Naród. Roln. i Przem. Rolno-Spożywczego
Świdnica	dolnośląskie	Muzeum Dawnego Kupiectwa Śląskiego
Tarnowskie Góry	śląskie	Sztolnia Czarnego Pstrąga
Warszawa	mazowieckie	Muzeum Techniki NOT. Muzeum Kolejnictwa
Wenecja	kujawsko-pomorskie	Muzeum Skansen Kolei Wąskotorowej
Wieliczka	małopolskie	Muzeum Żup Krakowskich

Źródło: Lijewski T.. Mikułowski B., Wyrzykowski J., op. cit., s. 105. uzupełnione.

Najciekawsze i najbardziej cenne zabytki przeszłości wpisano na tzw. „Listę Pomników Historii”, podpisaną przez Prezydenta Rzeczypospolitej w 1995 r. (uzupełnioną w 2000, 2004 i 2005 r.), która obejmuje obecnie 28 obiektów:

1.    Biskupin koło Żnina - osada łużycka,

2.    Bochnia - kopalnia soli,

3.    Chełmno - Stare Miasto w województwie kujawsko-pomorskim.

4.    Częstochowa - Jasna Góra - zespół klasztoru Paulinów.

5.    Frombork - Zespół Katedralny,

6.    Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań.

7.    Gdańsk - Pomnik Westerplatte,

8.    Gniezno - Katedra pw. NMP i św. Wojciecha,

9.    Góra św. Anny - w obrębie Parku Krajobrazowego zespół klasztorny franciszkanów, sanktuarium. pomnik czynu powstańczego i reserwat geologiczny.

10.    Kalwaria Zebrzydowska - krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego.

11.    Kazimierz Dolny - zespół urbanistyczno-krajobrazowy,

12.    Kraków - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny Śródmieście, Wawel, Kazimierz i Zwierzyniec, Stare Podgórze,

13.    Krzemionki Opatowskie koło Ostrowca Świętokrzyskiego - kopalnia krzemienia z okresu neolitu.

14.    Krzeszów - zespól sakralny opactwa cystersów - „perła śląskiego baroku”,

15.    Legnickie pole - zespół poklasztomy Benedyktynów oraz Muzeum Bitwy Legnickiej.

16.    Leżajsk - zespół klasztoru oo. Bernardynów.

17.    Łęknica - (woj. lubuskie) Mużakowski Park.

18.    Malbork - zespół zamku krzyżackiego,

19.    Ostrów’ Lednicki - wyspa na Jeziorze Lednickim (Pojezierze Gnieźnieńskie) z reliktowymi pozostałościami architektury Polan,

20.    Racławice koło Miechowa - Pole bitwy wojsk T. Kościuszki z armią rosyjską 4.04.1794 r.,

21.    Srebrna Góra - twierdza z XVII w., w czasie II wojny światowej obóz jeniecki i fabryka broni,

22.    Tarnowskie Góry - dawna kopalnia srebra i ołowiu wraz z ..Sztolnią Czarnego Pstrąga",

23.    Toruń - zespół architektoniczno-urbanistyczny starego i nowego miasta.

24.    Warszawa - historyczny zespól miasta z traktem królewskim i Wilanowem.

25.    Wieliczka - zabytkowa kopalnia soli i Muzeum Żup,

26.    Wrocław - Hala Stulecia,

27.    Wrocław - zespół historyczny centrum,

28.    Zamość - historyczny zespół miasta w obrębie obwarowań.