104198

ŁXV1 DZIEJE SŁAWY

jAim) zaczęło gwałtownie wygasać pod koniec f wojny. Jakże znamienne, że wśród juweniliów zarówno Tuwima, jak Bromcwv kiego znajdują się obszerne fragmenty kipiących ironią poematów dygresyjnych a ta Beniowski (min. Poezja Tuwima) — i jakże też znamienne, że oni tych wczesnych dzieł nie dali do druku, pozostawili je w rękopisach. W Niepodległej już nie pod znakiem Beniowskiego debiutowano, mało pasował on do państwowo-twórczego entuzjazmu nowego literackiego pokolenia.

Poemat Słowackiego swą obecność w życiu duchowym kraju

3zał tępy ywdzięgzMć nie poetom, lecz przede wszystkim Jozefowi PiłsudskienJn Pośród Ir    otaczał

tę (a speJtcTBkutaiuylii tego wyrazem stało się ~^prowadzenie szczątków poety z Paryża i pochowanie ich na Wawelu) Beniowskiemu przypadało miejsce najwyższe. Podobno Piłsudski cały poemat umiał na pamięć, tomik Beniowskiego leżał stale na podręcznym stoliku, a cytaty — w ostrych, polemicznych kontekstach — pojawiały się w wielu jego przemówieniach. Był to stale Beniowski jako wzorzec życia ..niespokojnego**, żądzy wielkości dla siebie i ojczyzny.

Znamienne, że powszechnie znane gusty literackie Piłsudskiego wpłynęły na recepcję poematu wśród współczesnych. Trudno poza kontekstem politycznych wobec Marszałka animozji byłoby pojąć na przykład prowokacyjną deklarację Juliusza Kaden-Bandrowskiego: ..Beniowskiego zgoła czytać nie mogę. Dręczy mnie brak budowy, dygresje, nuży nadmiar bogactwa, rzucanego jakby bez celu****.

Po przepychu uroczystości pogrzebowych 1927 r. na Wawelu zainteresowanie twórczością Słowackiego zdecydowanie osłabło. Beniowskim także. A w powojennej, komunistycznej Polsce trudno sobie wyobrazić podjęcie serio przez kogokolwiek tradycji polemicznych Beniowskiego — taki spór ze współczesnością nie

^M Juliusz Kad e n - B a n dr o w s k i. Chmura zwrotek* ..Wiadomości I iicraci.ii" 1927. nr 26.

mW WYDANIA

LXVII

_m(lg| się odbywać, Poemat funkcjonował, jak każda klasyka literacka - w obrębie programów uniwersyteckich, monografii. Jedno głośne teatralne wydarzenie miało natomiast miejsce - inflacji Btnmskiego na scenie Teatru Narodowego w War* r jawie przez Adama Hanuszkiewicza, z Danielem Olbrychskim w roi tytułowej (premiera: 13 czerwca 1971). Jak wszystkie Hanuszkiewicza spektakle, i ten został uznany za kontrowersyjny - objawił się jakby utwór wobec pierwowzoru nieco obcy...

Nie było znaczących literackich kontynuacji, powstała natomiast znakomita monografia Beniowskiego, wiełekroć tu wspomi*

I nu* dzieło Stefana Tteugutta. Jego Beniowski. Kryzys ind^idua-I    łj;mu romantycznego to jedna z najświetniejszych książek nie

I    tylko o Słowackim, lecz o romantyzmie, poprzez analizą i błys

kotliwą interpretacją poematu ukazująca istotą kryzysu duchowe* go Polaków tamtej epoki. 1 z wielkim żalem trzeba wspomnieć, że Stefan Tteugutl już nie zdążył przygotować zaplanowanego opracowania Beniowskiego do serii Biblioteka Narodowa.

ZASADY WYDANIA

Tekst przedrukowano z edycji¹. Juliusz Słowacki, Dzieła wszystkie. pod rtd. Juliusza Kleinera i Władysława Roiyana. Beniowski: Poemu. Piąć pierwszych pieśni, oprać. Juliusz Kleiner, t. V,

wyd. W. Wrocław Md, s. SS—13%, M2—\4fc, „Beniowski.

Poema”. Dalsze pieśni, tedakcja pierwsza, pieśni V\-X1V (!) ora fragmenty redakcji dalszych, oprać. Mm Kleiner, t. W, Wrocław Ml, s. S1-14&, \tt, \(A-M, W-lłS.

Tom obejmuje zatem pierwsze piąć pieśni Beniowskiego, którt zostały opublikowane przez, autora w \%4\ r. w Varyru twrrai urywkami wcześniejszej redakcji), om dalsze pieśni i ułanki i • dalszych redakcji, lachowano pnyyąty pnei Kleinera układ, i toowiłn^ i nawy fragyoentów pieśni póżiiiejszyćh. Jest \o