11122011061

instkution, działającą do chwili obecnej^{1 2}. W 1926 r. utworzono w Szwajcarii Międzynarodową Federację Narodowych Stowarzyszeń Normalizacyjnych (ISA), skupiającą wówczas 20 instytucji krajowych. W 1946 r. ISA została przekształcona w Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (International Organiza-tion for Standardization - ISO), działającą dotychczas [92].

3.2. Normalizacja a normowanie

Czym w istocie jest normalizacja? Terminem normalizacja określa się opracowywanie i wprowadzanie ujednoliconych wzorców, norm - zwłaszcza technicznych, dotyczących właściwości znormalizowanego przedmiotu. Obecnie stosowano w normalizacji terminologia dotyczy zazwyczaj produktów, procesów' i usług’ I

Podstawowe zadania normalizacji dotyczą umożliwienia i uproszczenia porozumiewania się dzięki ujednolicaniu pojęć i symboli we wszystkich dostępnych formach i doprowadzenia do jednoznacznej i powtarzalnej oceny jakości i ilości wyrobów. Mają one również na celu kształtowanie optymalnej różnorodności wyrobów z wykorzystaniem zasad racjonalności technicznej i ekonomicznej oraz zwiększanie bezpieczeństwa i nieszkodliwości wyrobów dla człowieka, a także ustalanie najpewniejszych sposobów zabezpieczania wytworzonych dóbr.

Według definicji zawartej w Polskiej Normie PN-N-02000:1994 Normalizacja i dziedziny związane. Terminologia. będącej tłumaczeniem normy ISO/IEC Guide 2:1991: ,.normalizacja jest to działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub możliwych do zaistnienia problemów technicznych" Działalność ta polega w szczególności na opracowywaniu, publikowaniu i stosowaniu norm.

Istotnymi korzyściami wynikającymi z normalizacji są - według cytowanej normy - poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym mają one służyć, zapobieganie powstawaniu barier w handlu oraz ułatwianie współpracy technicznej [77].

Działalność normalizacyjna obejmuje:

-    określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji.

-    prace badawczo-rozwojowe dotyczące podstaw i metod działalności normalizacyjnej,

-    prace związane z programowaniem, planowaniem oraz opracowywaniem, opiniowaniem, uzgadnianiem norm i ich zmian.

Termin normalizacja używany w omawianym zakresie w Polsce i w krajach romańskich pochodzi od łacińskiego wyrazu norma - reguła, przepis, miara, wskazówka, nakaz. 7aka7_n zasada postępowania w określonej dziedzinie. W wielu językach termin o identycznym znaczeniu jest tworzony od angielskiego wyrazu standard, oznaczającego wzór, etalon, model, punkt odniesienia dla porównań. Tam termin normalizacja zastępowany jest terminem standaryzacja (m.in. w USA, Niemczech, Rosji). W Polsce również używa się tego określenia (np. Centralny Inspektorat Standaryzacji - CIS). Używany jest również przymiotnik standardowy. Oznacza on ..zgodny z przyjętymi normami, typowy, nie odbiegający od przyjętych norm*"; używany jest on jako synonim przymiotnika znormalizowany-

Celami normalizacji mogą być m.in.: zapewnienie funkcjonalności, kompatybilności. zamienności, regulowanie różnorodności, zapewnienie bezpieczeństwa, ochrona środowiska, ochrona wyrobu itp.. przy czym cele te mogą się częściowo pokrywać.

Norma PN-N-02000:1994 bliżej określa przytoczone wyżej pojęcia. I tak:

-    funkcjonalność to zdolność wyrobu, procesu lub usługi do spełniania określonych zadań w określonych warunkach,

-    kompatybilność to dostosowanie wyrobów, procesów lub usług do łącznego korzystania z nich w określonych warunkach, tak aby spełniały odpowiednie wymagania bez powodowania niedopuszczalnych oddziaływań wzajemnych,

-    zamienność to możliwość zastąpienia jednego wyrobu, procesu lub usługi przez inny. tak aby były spełnione te same wymagania.

-    regulowanie różnorodności to dobór optymalnej liczby rozmiarów lub typów wyrobów, procesów lub usług, tak aby zaspokajały podstawowe potrzeby.

-    bezpieczeństwo to brak nieakceptowalnego ryzyka szkód.

-    ochrona środowiska to jego zabezpieczanie przed powstawaniem nieak-ceptowalnych szkód, spowodowanych oddziaływaniem i eksploatacją wyrobów, procesów i usług,

-    ochrona wyrobu to zabezpieczanie go przed wpływem warunków klimatycznych lub innych niekorzystnych warunków w czasie eksploatacji, transportu lub przechowywania [77].

Ponadto normalizacja przyczynia się do:

-    zapewniania i zwiększania użyteczności,

-    ochrony zdrowia, ochrony konsumenta,

-    tworzenia płaszczyzny wzajemnego zrozumienia.

Widoczne efekty techniczne normalizacji wyrażają się w tworzeniu możliwości zamienności części, wydłużaniu produkowanych serii, poprawie jakości wyrobow itp. Efekty ekonomiczne przejawiają się w zmniejszaniu kosztów su-

1

   Początki i rozwój normalizacji przedstawiają: E. Kierski. G. Miklaszewski i S. Mirowski [45].

2

   W niniejszym skrypcie ograniczamy się często jedynie do produktów (wyrobów).