12 (57)

M t • i i «n.~ł i i i«i * * * ¹ » r 92    tumrtm_

twierdzi, że zmienić stan fizyczny (Igw) znaczy zmienić myśl:

Bo mądro* ludu naa psA« “W «• * ■r*tk

A gdzie indziej mówi, że:

W miarę jak aię śmienia uh natura, ulegają rmianie ich myili.

Również i Parmenides wyraża się w ten sam sposób:

W taWoofci bowiem od miaraoiny w ruchomych członkach ludzi po-*Mą|ą ich myfli; bo to, comyfli, jot u każdego i u wmyttkJeh ludzi naturą ich czIonkAw. To bowiem, co w ciałach góruje, Jen myfl«.

Została też przekazana sentencja Anaksagorasa skierowana do któregoś z jego przyjaciół, że rzeczywistość jest dla każdego taka, jak ją pojmuje. Mówią też, że i Homer, jak się zdaje, podzielał tę opinię, ponieważ przedstawił Hektora “, który popadł w obłęd wskutek odniesionych ran, jak leżąc, „myślał inaczej”, co miało znaczyć, że nawet obłąkani mają jeszcze myśli, chociaż nie te same. Jasne więc, że jeżeli, są to dwie formy wiedzy, to i rzeczywistość jest „zarazem taka i nie taka”. Wymk~ten~jest najtrudniejszy [do przyjęcia]. Gdy ca, którzy widzieli najbardziej osiągalną dla nas prawdę (a są to ó, którzy jej gorliwie poszukują i miłują ją) mają takie przekonania i głoszą takie poglądy o prawdzie, to czy nie jest rzeczą naturalną, że początkujący filozofowie zniechęcają się do filozofii? Bo szukanie prawdy byłoby podobne do ścigania lecących ptaków¹*.

wio. Źródłem takich poglądów tych filozofów jest to, że gdy poszukiwali prawdy o rzeczywistości myśleli, że rzeczy-wistaść składa się tylko z przedmiotów zmysłowych. Otóż w przedmiotach zmysłowych tkwi głęboko natura nieokreśloności, a także i natura bytu, tak jak to już wyżej

wyjaśniliśmy. Dlatego też filozofowie ci głosili prawdę pozorną (cbdrut lipton), ale mc głosili samej pnwdf (tak jest lepiej powiedzieć niż tak jak Epicharm " do Ksenofanesa). Ponadto, ponieważ widzieli, te cały świat przyrody znajduje się w ruchu i te o tym, co znajduje się w ruchu, nic prawdziwego twierdzić nie można, wobec tego o tym, co wszędzie i pod każdym względem się zmienia, żadnej prawdy wypowiedzieć nie można.

Z tego wyrósł najbardziej skrajny pogląd wśród wymienionych, głoszony przez heraklitejczyków^ą podtrzymywany przez Kratyłosa, który w końcu doszedł do wniosku, że nic należy nic mówić, lecz tylko poruszać palcem, i krytykował również Heraklita za to, że twierdził, iż nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki, bo jego, zdaniem, nie można nawet raz wejść do tej samej rzeki.¹

Otóż my odpowiemy na ten argument, że przedmiot,' który się zmienia, gdy się zmienia, daje tym filozofom pewną podstawę do niewiary w jego istnienie, chociaż jest to kwestia sporna; bo to, co straciło pewną jakość, zachowało jednak coś z tego, co straciło, a z tego, co powstaje, musi już coś istnieć,. Ogólnie: jeżeli coś ginie, to będzie jeszcze w tym obecne coś, co istnieje^u, a jeżeli coś powstaje, to musi istnieć coś, z czego powstaje i coś, dzięki czemu powstaje, a proces ten nie może się rozciągać w nieskończoność. Ale pozostawiając te argumenty zatrzymajmy się przy twierdzeniu, że to nie to samo zmienić się ilościowo, co zmienić się jakościowo. Według ilości rzecz nie jest stała; ale wszystko poznajemy według formy. — Możemy też inną jeszcze krytykę skierować pod adresem tych, którzy podzielają ten pogląd, że mianowicie rozciągają na cały świat materialny obserwacje, które odnoszą się tylko do przedmiotów zmysłowych i to nawet do niewielkiej ich liczby. Tylko bowiem ten