17

30

R²

P = l-C 2Y²

(2.1)

Zdarza się często, ze zachodzi konieczność rozpatrywania błędu przypadkowego w określonym kierunku, wówczas pomocne jest pojęcie błędu wektorowego, zwłaszcza gdy na płaszczyźnie wymagana jest ocena łącznego wpływu dwóch lub większej liczby błędów wektorowych działających w różnych kierunkach. Polem charakteryzującym jednoczesny wpływ pól błędów kierunkowych jest obszar wy znaczony przez punkty o jednakowej gęstości prawdopodobieństwa, jest nim elipsa.

2.3. Pomiar wysokości ciał niebieskich I określenie błędów pomiaru

Istnienie błędów pomiarowych, choć oczywiste, nic było J należycie doceniane w praktyce nawigacyjnej. Bagatelizowanie konieczności uwzględniania błędów wynikało z nazbyt słabego oddziaływania ośrodków kształcących na przebieg studenckich praktyk nawigacyjnych. Rozpowszechnienie kalkulatorów zmniejszyło znacznie pracochłonność głównych obliczeń astronawigacyj-nych i rozbudziło chęć samodzielnego dochodzenia do bardziej wyrafinowanej techniki opracowań obserwacji. Najskuteczniejsza jest najprostsza metodyka obserwacyjna, która przy rozlicznych obowiązkach oficera wachtowego nie jest zbyt absorbująca

Skuteczne wykonywanie pomiarów poprzedzają studenckie prakty ki nawigacyjne. Niezbędne jest wykonanie w czasie praktyki kilkudziesięciu seansów pomiarowych, zakończonych pełnym obliczeniem pozycji statku. Pierwsze pomiary należy wykonywać w dzień, poczynając od obsługi sekstaniu i chronometru. Następnym krokiem winno być wykonywanie serii obserwacji i ich opracowanie Pomiar wysokości Słońca może zawierać od 3 do 5 obserwacji w jednej serii. Niekiedy na początku można stosować dłuzsze serie pomiarowe. Doskonałe wnioski z opracowanych

pomiarów może zapewnić porównanie ich z obserwowanymi pozycjami uzyskanymi z odbiorników systemów satelitarnych lub

DECCA.

Pomiar wysokości wymaga opracowania. Najpierw wykonuje się zapis obserwacji Czynności te mogą być w przyszłości całkowicie zautomatyzowane. Zapis obserwacji powinien zawierać: datę. odczyt chronometru (Ch), odczyt sekstantu (OS), poprawki s. i (poprawka ze świadectwa i poprawka indeksu), wzniesienie oka obserwatora (a), poprawkę chronometru (St) oraz temperaturę powietrza (tp) i temperaturę wody (t^, jeżeli jest to potrzebne i możliwe, wreszcie zapis prędkości i kursu statku, współrzędnych geograficznych z mapy (<p_x, kj lub - gdy to jest możliwe - z innego odbiornika nawigacyjnego. Jedna seria obserwacji po opracowaniu daje wynik w postaci linii pozycyjnej. Gdy różnica wysokości obserwowanej i zliczonej (Ah = h^ - hj) jest mała lub stała dla kilku serii pomiarowych, wówczas można wysnuć wniosek o nawigacyjnej przydatności pomiarów. Porównanie wyników w przypadku korzystania z pozycji pochodzącej z dokładnego systemu nawigacyjnego (obiektywnej pozycji) objawia się wartością błędu alp w postaci Ah, pod jednym wszakże ważnym warunkiem - obserwacja musi być sprowadzona do tej samej chwili (wspólnego zenitu). Zapis współrzędnych zliczonych statku musi więc także zawierać moment (czas) oraz kurs i prędkość. Pomiary wysokości wykonywane zwykle przez jednego obserwatora nie są jednoczesne W trakcie ich wykonywania przemieszcza się ciało niebieskie i tatek Przyjmuje się, że pomiary wykonane w okresach krótszych niż 6 minut pozwalają obliczać linie pozy cyjne traktowane umownie iako jednoczesne, wymaga to jednak sprowadzenia poszczególnych linii pozycyjnych do wspólnego zenitu. Również seria pomiarów wysokości jednego ciała niebieskiego wymaga sprowadzenia poszczególnych pomiarów do wspólnego zenitu.^ Ponadto każdy pomiar winien być sprowadzony do wspólnego momentu Obliczenia tego rodzaju wykonuje się obecnie bez użycia tablic, najczęściej za pomocą kalkulatora. Czas w obliczeniach (ATj ) przyjmuje się w minutach i ich części w postaci ułamka dziesiętnego. Poprawkę sprowadzenia do wspólnego zenitu oblicza się ze wzoru :