1 (129)

Nie tyle brak treści, ile brak sprawności językowej jest często przyczyną na przykład niezabierania głosu w dyskusjach. Sprawność językowa przyczynia się do wyrobienia ogólnej kultury człowieka i zwiększa osobiste powodzenie jednostki i jej wpływ na ogół. Mowa dobrze opracowana pod względem gramatyczno-logicznym, estetycznym i retorycznym staje się doskonałym narzędziem działania społecznego i politycznego.

Nauka o języku kształci jednak nie tylko takie cechy charakteru, jak poczucie własnej wartości, zdolności społecznego oddziaływania. Dobrze prowadzone lekcje gramatyki wyrabiają również systematyczność, dokładność w obserwacji i konsekwencję w postępowaniu.. Są to cechy charakteru, które chętnie widzimy u naszej młodzieży.

2. TOK INDUKCYJNEGO I DEDUKCYJNEGO MYŚLENIA W NAUCZANIU GRAMATYKI

PrzezCmetodę nauczania/ rozumiemy (sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający opanowanie wiadomości oraz rozwój zdolności i umysłowych zainteresowań uczniów? Ze względu na środki przy tym stosowane możemy mówić o (metodzie słpwnej, oglądowej i praktycznej¹.’^VVśród metod?posługujących się słowem (odróżniamy metodę pogadanki, dyskusji, opisu, opowiadania, wykładu; do metod opartych na oglądzie zaliczamy wszelkie odmiany pokazu, jak pokaz przedmiotu, pokaz procesu lub zjawiska; wśród metod praktycznych odróżniamy metodę laboratoryjną, zajęcia praktyczne, np. ćwiczenia pisemne lub ustne, i wreszcie prace produkcyjne?.

CW metodziS bez względu na jej rodzaj wvażna jest droga nauczania, jego tok logiczny. Tok ten może być indukcyjny lub dedukcyjny. Zastosowanie właściwego toku logicznego decyduje o wartości nauki gramatyki, uczy poprawnego myślenia? zajmiemy się więc bliżej tym zagadnieniem.

(Zjawiska językowe są zjawiskami realnymi. Nauka gramatyki badając je powinna posługiwać się tokiem indukcyjnym? Znaczy to, że (zjawiska należy obserwować, opisywać, zestawiać i drogą umiejętnego wnioskowania dochodzić do uogólnień, do poznania prawideł gramatycznych?

Tok indukcyjnego myślenia w nauczaniu gramatykiGna cel poznaw-< y Na początku pracy lekcyjnej wysuwamy zagadnienie. Poszukiwanie jego rozwiązania staje się wyznacznikiem opracowania nowego materiału lekcyjnego. Z analizy tego materiału wyprowadzają uczniowie wnioski i ujmują je w sądach. W ten sposób następuje rozwiązanie po-i .i w innego zagadnienia.

Myślenie indukcyjnej stosowane na lekcjach gramatyki, Cuczy wy-i Imwanka analizy i syntezy oraz wnioskowania i tworzenia sądów? Im dokładniej i lepiej przeprowadzimy badanie poszczególnych faktów językowych, im wńęcej wysiłku i czasu przeznaczymy na analizę żelu.mego materiału, tym łatwiej będzie nam dojść do uogólnień i poznania praw językowych.

(Główne etapy badawczej drogi indukcyjnej są następujące:

1.    Postawienie zagadnienia.

2.    Gromadzenie faktów i zjawisk oraz ich opis.

3.    Obserwacja i analiza tych faktów i zjawisk.

4.    Rozwiązanie zagadnienia i wnioski.

5.    Sprawdzenie zgodności teorii z praktyką poprzez ćwdczenia lub doświadczenia?

Odbicie tej drogi myślowej w metodyce lekcji gramatyki przedstawiałoby się w ten sposób:

1.    Zainteresowanie zjawiskiem językowym i postawienie zagadnienia gramatycznego. Gromadzenie materiału językowego.

2.    Obserwacja i analiza zjawisk językowych.

3.    Wyprowadzenie uogólnienia i sformułowanie wniosku w formie definicji, ustalenia cech zjawiska, jego opis i charakterystyka.

I Utrwalenie wiadomości, przytoczenie przykładów z tekstu lub codziennej mowy potwierdzających zrozumienie istoty zdobytych wiadomości.

N. Praca domow^Ta stwierdzająca nie tylko posiadanie wiadomości /dobytych na lekcji, lecz także umiejętne włączenie tych wiadomości dn całości wiedzy gramatycznej ucznia.

Na zgodność drogi indukcyjnego myślenia z metodą prowadzenia lekcji gramatyki zwrócił szczególną uwagę ''Zenon Klemensiewicz w swej Dyttaktyce nauki o języku ojczystym². Lekcja gramatyki, prowadzona

9

1

Por.: Zarys pedagogiki (Praca zbiorowa pod red. B. Suchodolskiego). War-

2

/,. Klemensiewicz: Dydaktyka nauki o języku ojczystym. Lwów — Warszawa 1929, s. 111 i n.