21 Kształcenie językowe

D. Czelakowska, Melodyka edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczesnoszkołnym. Kraków 2009

ISBN: 97Ś-Ś3-75S7-135-7. €3 by Oficyna Wydawnicza ..Impuls" 2009

158    i kształcenie języka dzieci w nfrJni wc/c.src&zfrofnvni

dom, które są łatwiejsze od icł» zwalczania. Istnieje wiele sposobów zapobiegania powstawaniu różnego rodzaju błędów. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

-    stosowanie ćwiczeń słownikowo-frazeologicznych z objaśnieniem pisowni trudniejszych wyrazów przed tworzeniem wypracowań;

-    zapis słownictwa i związków wyrazowych - zgłoszonych przez uczniów - na tablicy oraz objaśnienie ich pisowni;

wyjaśnianie pisowni najtrudniejszych wyrazów przez nauczyciela, podczas pisania wypracowań;

korzystanie ze słowników ortograficznych w czasie pisania.

Poprawiając prace, nie można podkreślać błędów czerwonym (kolorowym; długopisem, ponieważ rzucają się one w oczy i utrwalają w błędnej formie. Należy stosować takie sposoby, jakie nie wpływają na zapamiętanie błędnej pisowni, np.: wymazanie wyrazu korektorem, poprawa źle napisanej litery lub zupełne zatarcie błędu i zapis całego wyrazu poprawnie u góry. Na końcu wypracowania umieszcza się zwięzłe, konkretne uwagi podkreślające pozytywne i negatywne cechy wypowiedzi, np. „Opuściłeś ważne wydarzenie. Popełniłeś sześć błędów ortograficznych. Buduj krótsze zdania". Podczas kontroli i oceny wypracowań bardzo ważne jest ustalenie kryteriów wartościowania wypowiedzi, aby stała się ona bardziej obiektywna i wnikliwa. Do najbardziej wymiernych elementów oceny, które nauczyciel powinien uwzględniać, można zaliczyć:

a} planowe i logiczne ujęcie struktury całego materiału z uwzględnieniem związków przyczynowo-skutkowych;

b)    poprawna lub błędna budowa zdań, ilościowy skład wypowiedzeń pojedynczych i złożonych;

c)    bogactwo słownictwa i utartych związków wyrazowych, stosowanie prostych porównań, epitetów, przenośni;

d; liczba popełnionych błędów rzeczowych i językowych, np. ortograficznych, gramatycznych, błędów w przestankowaniu itd.; e) strona graficzna pisma: błędy w konstrukcji liter, ich połączeniach, proporcjonalności (liter i wyrazów), pochyleniu pisma.

Powtarzające się najczęściej błędy oraz niektóre usterki stylistyczne i kompozycyjne należy poprawiać wspólnie. Można wówczas wybrać kilka dobrze napisanych prac i kilka słabszych, odczytać je oraz wspólnie poprawić, notując odpowiednie zdania (bez usterek) na tablicy. Bardzo pomocne okazują się tabele zbiorcze częściej powtarzających się błędów, na które należy zwrócić szczególną uwagę w czasie dalszej pracy.

6. Praca z tekstem literackim

Opracowywanie utworów literackich ma na celu wyjaśnianie i pogłębianie treści, zwracanie uwagi na piękno języka, pobudzanie uczniów do refleksji nad określonym zagadnieniem przez zaangażowanie emocjonalne i wartościowanie. Przede wszystkim jednak bardzo istotne dla przyszłego kształcenia jest opanowywanie poprawnego, literackiego języka, samodzielne myślenie, pamięć oraz wyobraźnia twórcza. Utwór literacki jako pewna całość językowa jest skomponowany w specyficzny sposób, według określonych praw uwzględnionych w jego wewnętrznej budowie, które można poznać podczas analizy. Niemal wszystkie utwory zawierają określone treści zaplanowane przez autora do przekazania czytelnikom, w związku z tym oprócz zawartych informacji, oddziałują na emocje, wyobraźnię, a także zainteresowania osób czytających. W każdym tekście literackim podstawową formą komunikatu jest zaprezentowany obraz literacki, do którego materiał został zaczerpnięty z rzeczywistości, dowolnie przekształconej i odpowiednio skomponowanej, zgodnie /. wizją i wyobraźnią autora. Utwór literacki przez swoje treści może oddziaływać nie tylko ria umysł i uczucia odbiorcy, lecz również mobilizować go do podejmowania własnej aktywności. Podstawowym elementem treściowym jest temat, czyli istotny problem utworu, umożliwiający zrozumienie wszystkich wątków i ich wzajemnych relacji.

Analiza tekstu, z punktu widzenia jego tematu, uczy dostrzegania i wyodrębniania części bardzo istotnych i mniej ważnych. W tekstach poetyckich trudniej jest określić temat, ponieważ często jest nim pewien stan psychiczny podmiotu lirycznego. W zakresie tematyki utworu występują również zespoły treściowe mniejszej wagi, nazywane motywami (wątkami). Gdy są one ze sobą powiązane w sposób przyczynowo-skutkowy, wówczas mówimy o fabule utworu. Motywy wprowadzające zmiany istniejącego stanu rzeczy nazywamy akcją. Najważniejszymi elementami świata przedstawionego w utworze są: postacie lub osoby, bohaterowie, narrator oraz mowa niezależna, czyli monolog i dialog.

Każdy tekst literacki cechuje dobór specyficznie zaprezentowanego materiału językowego. Utwory wierszowane charakteryzują się przeważnie budową rytmiczną, czyli odpowiednią organizacją formy dźwiękowej, rymem i doborem słownictwa artystycznego, m.in.: epitetów, metafor i porównań.