265

Rozdział 5. Pedagogika religii 265

jest to regułą, co potwierdza bilans katolickiej pedagogiki religii w Niemczech z 1995 r.Stosunkowo najmniej zwolenników ma natomiast pedagogika religii uprawiana wyłącznic jako subdyscyplina pedagogiki (model trzeci)².

Konkludując, pojęcie pedagogiki religii nic tyle wskazuje na jasno zdefiniowaną dyscyplinę naukową, lecz na swoisty przedmiot badań, a więc na procesy szeroko pojętej edukacji i socjalizacji religijnej oraz związane z nimi zadania badawcze wyznaczane przez przyjętą wizję człowieka, a także Kościół i społeczeństwo. od których nie może abstrahować ani teologia, ani pedagogika. Zarazem jednak, na co wskazują tendencje rozwojowe, pedagogika religii nic chce ograniczać się wyłącznie do teorii określonej praktyki (do statusu nauki stosowanej), lecz. dąży do opracowania bardziej bądź mniej ogólnych teorii całego kompleksu zjawisk związanych z edukacją religijną i jej uwarunkowaniami. Istnienie takiego dorobku naukowego poświadcza jej tożsamość jako nurtu teoretycznego i dyscypliny teologicznej oraz. - przynajmniej w opinii dużej części jej przedstawicieli - pedagogicznej, odwołującej się do podejścia interdyscyplinarnego. Dlatego też, mimo zakorzenienia teorii pcdagogicznoreligijnych w teologii i pedagogice, ważnymi punktami odniesienia stają się również koncepcje filozoficzne, religioznawcze. psychologiczne, socjologiczne i politologiczne.

5.2. Rozwój pedagogiki religii na świecie

Tendencje do łączenia refleksji pedagogicznej i teologicznej pojawiły się w XIX w. wraz. z. powstaniem pedagogiki jako dyscypliny naukowej \ Były reprezentowane m.in. przez Friedricha Daniela Ernsta Schleiermachera, teologa ewangelickiego i filozofa, który w 1826 r. prowadził na uniwersytecie w Berlinie wykłady z pedagogiki (Pddagogische Schriften. t. 1. 1957). Christiana Palntera. autora dzieł

0    ewangelickiej katechetyce i pedagogice (Evangelische Katechetik. 1844. Evan-gelische Piidagogik, 1852) oraz. przedstawicieli herbartyzmu, zwłaszcza Tuiskona Zillera (Gnwdlegung zur Lehre vom Erziehenden Unterricht, 1864). Jako pierwszy nazwę „pedagogika religii" wprowadził do użycia naukowego niemiecki teolog

1    filozof Max Reischle w rozprawie Die Pragę tuich dem Wesen der Religion. Grundlegung zu einer Methodologie der Religionsphilosophie (1889). twierdząc.