8

HI

sposób, przesuwając je proporcjonalnie do odległości od punktu początkowego.

Możemy również zastosować tyczenie jednoczesne z obu stron. W tym celu wyznaczamy kąt (ł z różnicy kątów osiowych prostych KP i K7, kąt ten odkładamy od boku K7 i tyczymy prostą w kierunku punktu P, a w razie otrzymania spotkaniu odchyłki obliczamy przesunięcia poszczególnych |j|gj|któw podobnie jak poprzednio.

§ 19. Dokładne wytyczenie prostej pod danym kątem

Rys. 33a

Rys. 33b

\

Zagadnienie to spotykamy w pomiarach realizacyjnych bardzo często. Przy tyczeniu tras z dokładnym odłożeniem kąta zetknęliśmy się w zagadnieniu tyczenia prostej przez las. Problem ten występuje również przy tyczeniu tuneli, wyznaczani; w terenie zaprojektowanego punktu metodą biegunową itd.

Chcąc zmierzyć dokładnie kąt, jaki tworzą dwa kier;

^ w terenie, wykonujemy pomiar kilkakrotnie, na różnych scach limbusa, przy dwóch-położeniach koła, odczytując dwa! niusze, i jako wynik ostateczny przyjmujemy średnią arytl tyczną. Kilkakrotne, dokładne odłożenie kąta w ten sam spośól byłoby niemożliwe, dlatego stosujemy tu inną metodę.

Mając wyznaczyć w terenie kierunek AC, który z danym kierunkiem AB tworzy kąt a (rys. 33a), wyznaczamy najpierw

żądany kierunek w przybliżeniu, odkładając kąt a' przy jednym położeniu koła i korzystając tylko z jednego noniusza lub mikroskopu. Otrzymamy w ten sposób kierunek AC', odchylony od kierunku AB o kąt a bliski danemu kątowi a. Ustawiając na punkcie C' sygnał możemy przybliżony kąt a' zmierzyć bardzo dokładnie powtarzając pomiar wielokrotnie na różnych miejscach limbusa i mikrometru, a zatem możemy również obliczyć dokładnie różnicę

Aa = a—a'.

Znajomość tej różnicy pozwoli wyznaczyć odcinek

CC' = AC'*---,

Q

który odmierzamy prostopadle do ramienia AC' od prowizorycznie wyznaczonego punktu C'. Wytyczony kierunek należy później sprawdzić przez pomiar kąta BAC.

§ 20. Dokładne odłożenie danej długości

Używając jakiegoś przymiaru do mierzenia długości rozróżniamy zawsze jego długość nominalną (np. dla taśmy 20,000 m) i jego długość rzeczywistą w temperaturze, w jakiej wykonujemy pomiar. Aby uzyskać długość rzeczywistą przymiaru musimy uwzględnić jego poprawkę komparacji i poprawkę ze względu na temperaturę. Poprawki te wprowadzamy, gdy mierzymy długość odcinka między dwoma danymi punktami, musimy je również uwzględnić, gdy odkładamy w terenie długość zadaną. Wykonując np. 10 odłożeń taśmą, której długość zamiast 20,000 m wynosi 20,005 m (przymiar za długi), odłożymy w terenie nie 200,00 m, lecz 200,05 m, czyli o 5 cm za dużo i o tyle powinniśmy się cofnąć, a więc poprawkę należy tu odjąć. Gdy przymiar jest za krótki, to poprawkę należy dodać.

Przypominamy, że przy mierzeniu długości między dwoma danymi punktami przymiarem za długim, poprawkę należy do wyniku pomiaru dodać, bp przymiar taki mieści się w danym odcinku za małą liczbę ra?y, ₍a przy mierzeniu przymiarem za krótkim zmieści się on w.\danym odcinku za dużą liczbę razy i poprawkę należy odjąć.

Poprawki ze względu Ąa komparację i temperaturę uwzględniamy jednocześnie według równania przymiaru

L_t = L„+dL+L„ • <x(t—1₀),    (8)

gdzie L_t — rzeczywista długość przymiaru w temperaturze t, L_n ■— nominalna długość przymiaru, dL — poprawka wynikająca z komparacji, a — współczynnik rozszerzalności liniowej przymiaru, t₀ — temperatura komparacji.

Jeżeli mamy za zadanie odłożyć w terenie daną długość D, to przymiar, którego długość rzeczywistą daje równanie (8), zmieści się n razy w danej długości D, a więc

D — n[L_n + dL + L_n • a(t—1₀)].    (9)

Do odmierzania będziemy jednak korzystali z przymiaru wy-cechowanego według długości nominalnej L_n i taką długość nominalną odłożymy n razy. Musimy więc określić jaki odcinek