CCF20090831007

XVI Przedmowa tłumacza

z wydawcądziełobyłGjuż na ukończeniu ! o jakiejś im- , Aprowizacji dzieła jako takiego mowy..być nie może.

. Co innego zmianywtytule, i ukiądzie smpęg Przedmowa [jakcT przedmowa do całego dzieła, do Syt sterm nauk, a nie do jego pierwszej części — Fenomenologii) wysłana została do druku później i otrzymała paginację rzymską, podczas gdy samo dzieło ma paginację arabską. Otóż istnieją egzemplarze, w których na pierwszej stronie tekstu wysłanego do druku w lutym 1806 r. znajduje się tytuł: «Erster Teil. Wissensciiaft der Erfahrung des Bewu8tscins», a na ostatniej karcie przedmowy inny, tytuł: «I. Wissenschaft der Phanomenologie des Geistes», tak iż. w egzemplarzach tych tytuł, późniejszy występuje jako pierwszy, a wcześniejszy jako drugi. Ale okazało się, ze istnieją też egzemplarze, w których występuje tylko tytuł wcześniejszy albo tylko późniejszy, przy czym zdarza się, że tytuł ten (późniejszy) występuje w innych miejscach, nawet przed tytułem całego dzieła ¹. Wszystko to znajduje wyjaśnienie prawdopodobnie w tym, że Hegel zmieniając tytuł dzieła polecił wyciąć kartkę z tytułem poprzednim, co wykonane zostało tylko w części egzemplarzy i to bardzo niedokładnie. Z-całego tego chaosu “ wynika jednak bezspornie jedno: Hegel w trakcie pisania dzieła zmienił jego tytuł. Czy zmienił’ także koncepcję? I czy dopiero w czasie pisania, a ściślej po wydrukowaniu pierwszych rozdziałów, powstała myśl uzupełnienia ich ostatnimi rozdziałami?

Czy istnieje jakaś istotna różnica między sformułowaniem «Erfahrung des BewuBtseins» a «Phanomenologie des Geistes»? Słowa są tu oczywiście różne, ale — mówiąc językiem Hegla — ruch, który sformułowania te wyrażają, jest jeden i ten sam. We Wstępie, a więc kiedy tytuł brzmiał jeszcze «Nauka o doświadczeniach świadomości», mówi Hegel, że doświadczeniem świadomości nazywamy «guch dialektyczny,; który świadomość uprawia na sobie samej; żarówiio na swojej wiedzy, jak i na swoim przedmiocie, o ile w jego wyniku wylania się dla niej nowy

prawdziwy przedmiot® ²; ale ten «prawdziwy» przedmiot okazuje się z kolei również nieprawdziwy i cała droga doświadczeń świadomości to droga wiedzy przejawiającej, się (des erscheinenden Wissetis), etapy wiedzy nieprawdziwej w jej dążeniu do wiedzy absolutnej, to droga ciągłego wątpienia w osiągniętą postać wiedzy, to dokonywaj ący się sceptycyzm (sich wllbringender SkepiizSsmus). Cała ta droga może być uważana za drogę «naturalnej świadomości dążącej do wiedzy prawdziwej, albo też za drogę duszy, którą przechodzi przez szereg ukształtowań, jako przez szereg etapów wytkniętych jej przez jej własną naturę, po to, by przez wszechstronne doświadczenie samej siebie mogła dojść do poznania tego, czym jest sama w sobie i — oczyszczona — wznieść się do poziomu ducha». Ale cała ta droga, którą ma ona przebyć, «ma dla niej znaczenie negatywne: wszystko, co prowadzi do urzeczywistnienia pojęcia, traktuje ona jako stratę dla siebie, albowiem na tej drodze traci swą prawdziwość» ³. To samo mamy też w Przedmowie, kiedy dzieło nazywało się już Fenomenologią ducha: /^Bezpośrednie istnienie ducha, świadomość, zawiera w‘'sobie dwa momenty: moment wiedzy oraz moment negatywnej w stosunku do wiedzy _przedroio~ , tówośćk Kiedy duch rozwija się w tym elemencie [w świadomości] i W nim roztacza swe momenty, przeciwieństwo przysługujące świadomości przypada również momentom i wszystkie one występują jako pewne postacie świadomości. Nauka o tej drodze jest nauką o dodmiadczeniąch świadomości® ⁴'. Poszczególne te etapy, jako etapy przejawiania się ducha, są w porównaniu z prawdą absolutną czymś negatywnym, tak iż może nawet narzucić się pytanie: po co w ogóle zajmować się tym, co fałszywe? ⁵ Przez analizę pojęcia prawdy i fałszu Hegel dochodzi oczywiście do wniosku, że jest to nieunikniona droga do prawdy absolutnej, niemniej jednak pozostaje faktem, że cała ta droga jest i teraz, kiedy dzieło nosi już tytuł Fe-

1

Ten stan faktyczny ustali! HofTmeister w swoim wydaniu Fenomena¹ logii (Phanomenologie des Geistes, 1949, str. 577).

2

Str. 107.

3

Str. g8, gg.

4

Str. 48.

5

Str. 50.

Hegel - Fenomenologia ducha    2