CCF20151117019

2.3. Analiza pytań

Pytania banalne mają odpowiedź oczywistą, np. Czy jedynym naturalnym satelitą Ziemi jest Księżyc? Odpowiedź brzmi: tak.

Pytania o fałszywym założeniu bywają dwojakiego rodzaju. Pierwsze są takie, których fałszywość jest jednoznaczna nawet wtedy, jeśli ktoś jej nie dostrzega, np. Co trzeba zrobić, żeby złowić w Wiśle syrenę? Założeniem takiego pytania jest zdanie: W Wiśle są syreny i można je złowić. W obliczu fałszywości tego zdania dyskusja np. o formach zanęcania syren jest bezproduktywna. Inny rodzaj pytań stanowią takie, które na gruncie jednej teorii mają fałszywe założenie, a na gruncie drugiej prawdziwe. Na przykład pytanie: W jakich warunkach przez dwa punkty może przejść więcej niż jedna prosta? jest pytaniem o fałszywym założeniu na gruncie geometrii euklidesowej, według której przez dwa punkty może przechodzić tylko i wyłącznie jedna prosta. Natomiast na gruncie geometrii Riemanna pytanie jest jak najbardziej zasadne. Prawdziwość lub fałszywość założeń pytania może wynikać ze światopoglądu. Pytanie: Jak należy rozumieć to, że Bóg jest jeden, ale w trzech osobach? dla ateisty opiera się na fałszywym założeniu, że Bóg istnieje, zatem dyskusja o trójosobowości Boga jest dla niego bezsensowna.

Pytanie może być sformułowane niewystarczająco precyzyjnie i wówczas również szkoda czasu na związaną z nim dyskusję. Pytanie: Czy fotografia jest sztuką? nie precyzuje znaczenia słowa sztuka: umiejętność techniczna czy działalność artystyczna. Odpowiedzi na tak postawione pytanie udzielić można dopiero po uściśleniu znaczenia użytych w nim słów.

Są pytania, na które nie można znaleźć rozstrzygającej odpowiedzi. Może to być nierozstrzygalność empiryczna (Co robił Platon o 8 rano w dniu swych pięćdziesiątych urodzin? Jaki jest cel ewolucji biologicznej?) lub logiczna (twierdzenia Godła). Dyskusja nad pytaniami dotąd nierozstrzygalnymi pojawia się w filozofii. Można, a nawet czasem należy nad takimi kwestiami dyskutować, pamiętając jednak, że jest to domena filozofii, a nie nauki. Warto przy tym pamiętać o definicji filozofii. Jedną z najzwięźlejszych podał profesor Bogusław Wolniewicz:

Filozofia jest wysiłkiem poznawczym, w któi^yjn umysł ludzki dociera do granic tego, co da się rozumnie pomyśleć i sensownie wyrazić, ale nie da się definitywnie rozstrzygnąć¹.

35

1

Za: U. Schrade, Nurty filozofii współczesnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2003, s. 19.