DSC06557

Złoża węgli 269

rów karbońskich tego zagłębia jest dość zbliżony do budowy innych zagłębi środkowej Anglii. Dzieli się na dwie serie: dolną - morską i górną — produktywną. Serię dolną stanowią przeważnie wapienie węglowe podścielone zlepieńcami, piaskowcami oraz iłołupkami i nosi ona lokalną nazwę „avonian”. Górny karbon podzielony jest zwykle na trzy piętra węgla obejmujące różne pokłady. Po obydwu stronach Zatoki Firth of Forth w tzw. Zagłębiu Środkowej Szkocji osady karbońskie zanurzają się w kierunku osi zatoki, gdzie mają największą liczbę pokładów, bo aż 42. Wobec silnego zdyslokowania podłoża kar-bonu liczba pokładów w różnych miejscach jest zmienna. Stwierdzono pewną prawidłowość budowy, a mianowicie: w pobliżu północnych brzegów zatoki, gdzie występuje dolny karbon, pokładów jest więcej aniżeli na południu zagłębia, gdzie są warstwy górnego karbonu. Węgiel tego zagłębia zawiera 12% substancji lotnych. Ponieważ badania geologiczne wskazują, że dość duża część osadów karbońskich znajduje się poniżej dna morskiego, w pobliżu południowo-wschodnich wybrzeży Szkocji podjęto systematyczne dalsze poszukiwania nowych złóż węgla. W latach 70. między miastami Berwick, Tweed i Bum-mouth, na północny zachód od zatoki Hilton, odkryto pokłady o ogólnej miąższości około 100 m. W rejonie tym osady karbonu osiągają 1200 m. Z 14 odkrytych pokładów węgla dwa miały miąższość powyżej 0,3 m, tj. powyżej normatywu przyjętego w Wielkiej Brytanii, klasyfikującego ten pokład do eksploatacji [Eden i in., 1969]. Wielka Brytania należała do państw o największej w świecie eksploatacji węgla ze złóż podmorskich. Górnictwo to ma długą historię. Do eksploatacji podmorskiej wykorzystywano platformy, z których głębiono szyby i przy ich pomocy dochodzono do pokładów węgla, a następnie drążono chodniki eksploatacyjne. Założono również liczne kopalnie na lądzie, które chodnikami podmorskimi sięgały na odległość do 30 km od brzegu. Ogólnie szacuje się, że w Wielkiej Brytanii ilość węgla wydobytego z pokładów podmorskich wynosiła około 10%, przy całkowitej produkcji krajowej w 1994 r. około 5mlnt.

Złoża węglowe Nowej Szkocji, Nowego Brun-swiku i na Wyspie Ks. Edwarda, w Kanadzie, a także położone na zachodnim wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego, w pobliżu ujścia Rzeki Św. Wawrzyńca, są wieku gómokarbońskiego i wyróżniają się bardzo dobrą jakością (rys. 11.3). Występują one na lądzie wyjątkowo płytko i zapadają dość łagodnie w kierunku szelfu. Wobec wyczerpywania się złóż na lądzie roboty górnicze posuwają

się stopniowo w dno podmorskie, na odległość do 10 km, przy głębieniu wyrobisk do 500 m poniżej dna oceanu, przy czym stosunek węgla do nadkładu jest wysoki. Trzeba zaznaczyć, ze dalsze poszukiwania w strefie przybrzeżnej, szczególnie w sąsiedztwie Zagłębia Sydney, na Wyspie Ks. Edwarda, przyniosły pozytywne wyniki. We wschodniej Kanadzie skupia się znaczna część zakładów przemysłowych opartych na wspomnianym górnictwie węglowym.

Złoża węgla znane są w północno-zachodniej prowincji Spitsbergenu - Nordenskiold, w pobliżu miast Longyearbyen i Barentsburg. Eksploatację rozpoczęto już w 1905 r. W latach 20. osiągała do 450 tys. ton (rys. 11.4). Obecnie część chodników przedłuża się na obszar podmorski Isfior-den. Złoża te mają charakter węgli brunatnych wieku kredowego i trzeciorzędowego, a miąższość ich osiąga, w części północnej złoża, do 2 m, natomiast grubieją ku południowi i mają często 5 pokładów, o miąższości do 2,5 m. Bardziej na południe, w Zatoce Kingobyen, liczba pokładów o tej samej grubości wzrasta do 7. Oprócz węgli brunatnych, kredowo-trzeciorzędowych, znane są na Spitsbergenie węgle karbońskie, występujące w kilku pokładach między zlepieńcami i iłołupkami. Zasoby węgla na lądzie Spitsbergenu i przyległych obszarach dna morskiego szacowane były na 8020 min ton; w tym węgle karbońskie szacowano na 1500 min t, kredowe na 1500 min t,

Rys. 11.3. Rozmieszczenie złóż węgli na wschodnim pobrzeżu Kanady

Źródło: RUhle na podstawie różnych źródeł.