Gennep Obrz�dy przej�cia1

trzy manio w okwM przejściowym. a następni© ponowna włączania do |ą'o,_k. wtska. co dokonują się stopniowo (na przykład po opuszczaniu chaty k«*, przez Jataś czas mieszka w dwóch różnych domach, zanim ostateczni zaJJJ' \ ka we własnym)⁴-

Jaśk chodzi o Inne obrzędy wyłączenia pojawiające się podczas oąą ^ ¹osobntemo. zakazy dotyczące seksu i pożywienia, zaprzestanie dziataincfe r* I spoda/czo; iip.), odsyłam czytelników do pracy Hermanna Heinricha Pienia¹.q. wiemy się z niej. że bez wątpienia ciążę traktuje się jako okras przojtcłosy,^ 1 dzielony na etapy, które z grubsza odpowiadają podziałowi ciąży na .««*n miesiące (najczęściej: trzeci, piąty, siódmy, ósmy i dziewiąty)*. Powrót do 2 wspólnotowego rzadko jest aktem jednorazowym - na ogół także ma eecjaą <fea przypominające stopnie inicjacji. Sam poród zas nie kończy okresu prcaę*. Jj

wego. gdyż trwa on dla matki jeszcze przez fakfś czas. a jego długość w razo^ społecznościach jest rozmaita. 2 tym ostatnim etapem łączy się pierwszy ot* życia niemowlęcia (pierwszy okres przejściowy dzieciństwa), o którym bpa, mowa w następnym rozdziale.

Jako ilustracja opisanego tu schematu niech posłużą dwa teksty dotyki Indian północnoamerykańskich. Ola Indian Hopi z Oraibi w Arizonie⁷ poród \-.dla kobiety czasem świętym". Przebywa ona w domu. a matka pomaga» w przygotowaniach do niego. Gdy jednak nadchodzi czas rozwiązania, arią f ka. ani mąż. ani jej pozostałe dzieci nie mogą asystować przy porodzę. Ko

‘ Wydaja się, za niektóre teksty (dwie tablice z mammtst w lotu) są potmem* i pewna) rozpowszechnionej w starożytnym Egipcie koncepcji, zgodne z którą kotMąyafl bywającą w odosobnieniu w świątyni narodzin, zwanej mammisi (niewielka śwą$ąl wznoszona w Egipcie przy wielkich sanktuariach; odbywało się w niej coroczne nóftll narodzin boga-syna. Identyfikowanego z aktualnie panującym władcą - dop, na pt I uznawano za zmartą, a jaj powrót do życia następował, gdy rodziła się na nowo. cotazs jąc Świątynię l ponownió włączając do życia społecznego. Te obrzędy zamknięta ra.¹uwolnienia są podobne do obrzędów towarzyszących pogrzebom oraz .otwarou graf (zob. Emiie Chassinat, A propos do deux tabioatM du Mammtst dEdtou, „InsiHuf fi** cfarcheologia onentale' 1012,1.10, s. 28-30 oraz id., Lś Mammlsł d'Ecffou, LaCaire l^ J|

• Zob. Hermann Heinrich Ploss. Oas Wołb In der Natur- und Vólkorkund». 11L s. 843-e46 oraz 858-877; zob. także Arnold van Gennep, Tabou et totOfrusme * Mu? V scar. Pens 1904. a. 20,185-168, 343; rytuały wyłączenia, okresu przejściowego I pcm p nego włączenia są rta Madagaskarze bardzo widoczna: Howasl traktują nawał kobUą* ?_ żarną jak mantrą I pozdrawiają po porodzie jak zmartwychwstałą (ibid,, s 166); rot* I że s 180 mniejszej książki.

* Zob. na przykład opisy hinduskich i muzułmańskich rytuałów w Pendżadtwhl race Arthur Rosę. Himtu Pregnancy Obsarvances In tho Punjab oraz Muhmattt-* gnanoy Obsonrances In tho Punfab, -Journal of the Royal Anthropological Inaitua* HI

t 38. a 271-282

' Zob Henry R Voth, Orwbi Notai CusfOms and Ceromonłrra, Chicago 1905, S #!•«*■

ddacfco jos? już na Swłeci*. matka kobiety wraca do nią, pomaga wyciągnąć lo żyske. a następni# zakopuje ie w Świętym miejscu Wwuohoohmo. wrgórza lo* Zysk) wraz z zakrwawionymi matami, skórami czy piachom. Przez kolejne dwa-dzioścla dni młodo matka podlega tabu pokarmowemu, Jeśli Jest to pierwsza ciąża, nie wolno jej także opuszczać domu (jeśli ma już dzieci, może to robić od piątego dnia po porodzie). Piątego, dziesiątego I piętnastego dna odprawia sę obrzędy obmywania głowy I data, a dwudziestego dma tej ceremonii zostają poddani kobieta. Jo) matka. mąż. dziecko i krewni. Następnie cala rodzinę i kobiety z klanu, które nadały dziecku imię. biorą udział w uczcie. Wszystkich mieszkańców puebła zaprasza na nią specjalny głosiciel nowin. Od tego dnia tycie toczy się juz normalnym torem - dotyczy to zarówno młodej matki i Jej dziecka, Jak I wszystkich pozostałych. Sekwencja rytualna przedstawia się więc następująco: (1) wyłączenie; (2) okres przojsclowy wypełniony stopniowym usuwaniem barier; (3) ponowne włączenie do Środowisko. Z kolei w ceremoniach Muskwakow (Indianie z Illinois) duże znaczenie ma gntpa społeczna wyodrębniona ze względu na pleć. Ciężarna Jest oddzielona od innych kobiet, a po porodzie integruje sę z nimi ponownie, czemu towarzyszy rytuał, w którym pośredniczką jest pewna kobieta odgrywająca ważną rolę także w innych ceremoniach*.

Bardzo często mamy do czynienia z pomieszaniem rytuałów przeiśoa ł rytuałów ochronnych, co tłumaczy fakt iż te pierwsze nie doczekały się w badaniach miejsca, na Jakie zasługują. Na przykład większość obrzędów bułgarskich ma na celu ochronę kobiety, płodu, a następnie dziecka przed złymi wpływami oraz zapewnienie im zdrowia i pomyślności. Podobnie jest zresztą u wszystkich Słowian oraz u większości ludów Europy. Mimo to szczegółowe opisy ceremonii bułgarskich, które znajdujc-my u Adolfą Stousztf, pozwalają bez trudu wyodrębnić w nich rytuały wyłączenia, okresu przejściowego i włączenia. Zasada ta dotyczy, Jak sądzę, obrzędów, która wymieniam ponlżoj, choć nie mam pewności, czy w którymś przypadku nie popełniam błędu. Nie mogę też wykluczyć, źo inne obrzędy, które tu pominąłem, także noszą znamiona rytuałów przejścia- Od Jgnaź-den do Kolędy* przyszła matka nie może myć głowy; czyścić swoich ubrań ani czesać się po zapadnięcaj nocy. W dziewiątym miesiącu nie wolno Jej wychodzić z domu. Ubrania, któro miała na sobie w dniu porodu, mułu nosić przez cały tydzień. Aż do dnia chrztu na palenisku płonie ogień, a łóżko Jest otoczone sinu*

■Zob. Mary ABcm Owen. Folk-Loro ot Ifte MusouaA« InSans of Nonh America and Catatogue o/MusąuaMa Seadworft and ofher Oófocłs «i mt Co#Kfaioffr»foA4ore St> dęty, London 1904, s. 83-65. Interesująco opisy rytuałów porodu w Afryce Potodniowa| można znałoże na przykład w; Henn AKnoindro Junod, i.es Sa-flongi, Nsuchślel 1898. s. 15-18 oraz w: Joham Jakob Ido, Dio Hanto. G&entoh 1906. s. 93-99 ■ Zob. AdoS Strausz. Ge Butgaren. Leipag 1898, s. 291-300 * Ignażdon. bułgarskie święło prawosławne ku czci Świętego Ignacego z Antiochii obchodzona 20 grudnia. Kołoda: Boże Narodzenia - pnyp. red. pot.