Kukułka9

IV. Etapy rozwoju nauki o stosunkach międzynarodowych

Ksiądz de Mably w swoim dziele pt. „Prawo publiczne Europy na podstawie traktatów” (1776) dokonał kompilacji traktatów podpisanych po Pokoju Westfalskim. Sprecyzował w nim prawo pozytywne pod kątem zasad negocjacyjnych i interesów państwowych, akcentując przy tym pasje i nienawiści polityków, Dożą wagę przywiązywał do ratyfikacji traktatów i do procedur dyskusji. Ratyfikowane traktaty traktował jako najpewniejsze środki ochrony zbiorowej egzystencji narodów (ludów).

Biskup Henn Gregoire w swoim „Projekcie deklaracji prawa narodów⁵⁵ (1795) głosik źe z „prawami narodów zgodne są jedynie rządy oparte na równości i. wolności'⁵. Traktaty zawarte między narodami uznawał za „święte i nienaruszalne⁵⁵ z zastrzeżeniem, źe nie mogą one szkodzić żadnemu narodowi. Proponował, też wprowadzenie immunitetów dla agentów dyplomatycznych i ich równość (bez precedencji).

Wiek XIX przeżywał polityczny interwencjonizm, akcentując równocześnie kwestię suwerenności narodowej w Europie i w Ameryce w powiązaniu z regułami prawa międzynarodowego. Suwerenność stała się wówczas głównym strażnikiem układania właściwych relacji między przemocą a prawem w stosunkach międzynarodowych.

Hegel w „Zasadach .filozofii prawa⁵⁵ (1821) podkreślał, że prawo międzynarodowe wynika ze stosunków niepodległych państw. Legitymizacja państwa lub księcia była - jego zdaniem - sprawą czysto wewnętrzną, ale jej utwierdzenie dokonuje się poprzez uznanie ze strony innych państw. Wnioskował też, że prawo narodów jako prawo powszechne w stosunkach między państwami opiera się na traktatach, które powinny być szanowane, gdyż wyrażają zobowiązania wzajemne tych państw.

4. Autonomizacja wiedzy o stosunkach międzynarodowych w ramach politologii różnych krajów

Na rozwój myśli naukowej o stosunkach międzynarodowych od siódmej dekady XIX wieku miały wpływ następujące zjawiska międzynarodowe: i) druga rewolucja przemysłowa; 2) rozwój ideologii nacjonalizmu i internacjonalizmu; 3) ekspansjonizm i kolonializm mocarstw europejskich; 4) rodzenie się przeciwstawnych sojuszy oa obszarze dawnego „koncernu europejskiego". Zjawiska te, a zwłaszcza konsekwencje wojny frane u s ko-pruski ej, kolejne rewolucje społecznie i zjednoczenie Niemiec miały silny wpływ na instytucjonalizację politologii i na rozwój w jej ramach wiedzy o stosunkach międzynarodowych, Procesowi temu sprzyjało ożywienie w naukach humanistycznych tego okresu, a takie modernizacja uniwersytetów i instytucji naukowych oraz wzrost wpływu myśli lewicowej na życie polityczne państw.

Warto odnotować, że inicjatywa tworzenia specjalnych szkól nauk politycznych pojawiła się najwcześniej w latach Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Szkoły takie miały zapewnić ludziom edukację obywatelską. Decyzję w sprawie tworzenia takich szkól władze francuskie podjęły w 1795 r. W tymże roku utworzono także Akademię Nauk Moralnych i Politycznych w Paryżu, która miała stać się centrum kształcenia politycznego, Akademia przetrwała tylko do roku 1803. Została wznowiona w 1832 r. i zajęła się głównie ideologiami oraz doktrynami politycznymi: W okresie zniknięcia Akademii, jak też po jej odrodzeniu się o węższym profilu, zabiegi uczonych

0    odrębne kształcenie w zakresie nauk politycznych, autonomicznych wobec innych nauk humanistycznych, długo nie mogły doczekać się realizacji. Wiedzę polityczną rozwijali wtedy po części historycy, socjologaw ie, antropo 1 ogo wie, p ra wn icy - korts ty mej on a ii śe i

1    ekonomiści.

Dopiero w 'ważnym dla Francji i Europy roku 1871 powstała w Paryżu Wolna Szkota Nauk Politycznych. Zaczęła ona publikować własne periodyki: „.Rok. polityczny” (1875), „Roczniki Wolnej Szkoły Nauk Politycznych” (1886) oraz „Przegląd Polityczny i Parlamentarny” (1894). Akcentowała w nich wyraźnie odrębność przedmiotową i kadrową nauk politycznych. Nauka ta dużo uwagi poświęcała filozofii polityczne! w procesie historycznym oraz programom politycznym i zasadom ich realizacji. Szkoła ta zapoczątkowała w skali międzynarodowej posługiwanie sie liczbą mnogą pojęcia „nauki polityczne”. Obejmowały one coraz szerzej aktualne kwe-