Mi� u dzieci rezus�w10

około 5,5 miesiąca były tak samo, lub niewiele mniej czułe nawet po 18 miesiącach rozłąki. Wydaje się, że w niektórych przypadkach w czasie nieobecności matki zdolność do okazywania uczuciowości stawała się jeszcze silniejsza. Jednakże małpy, które zetknęły się z zastępczą matką dopiero po ukończeniu 8 miesięcy, szybko traciły wszelką nabytą uczuciowość. Długi okres pozbawienia matki najwyraźniej uczynił je niezdolnymi do tworzenia trwałego związku uczuciowego.

W przypadku dzieci ludzkich, jak dotąd, nie wystarczająco zbadano skutki braku matki lub rozdzielenia z nią, pomimo praktycznego znaczenia tych skutków w wychowywaniu dzieci. Istniejący u małp długi okres zależności dziecka od matki stanowi prawdziwą okazję do badania trwałych zaburzeń powodowanych przez niestałą lub karcącą matkę zastępczą.

Badania nasze wykazały, że bezpośredni kontakt z matką, dający poczucie bezpieczeństwa, ma zadziwiająco duże znaczenie i stanowi podstawowy czynnik w kształtowaniu się miłości dziecka do matki. Piersi i akt karmienia grają w tym procesie błahą i nieistotną rolę. Niezależnie od tego, badania te pozwoliły ustalić sposób eksperymentalnego podejścia do subtelnych problemów kształtowania się związków uczuciowych dziecka i matki. Dalsza eksploracja przedstawionych w niniejszym artykule nowych, rozległych terenów badań zależy jedynie od możliwości zdobycia niemowląt małpich. Zamierzamy rozszerzyć nasze badania i zająć się zagadnieniem matczynej (a nawet ojcowskiej!) miłości do dziecka. Wreszcie, mając już ustaloną metodę, nie widzimy powodu, dla którego nie moglibyśmy zająć się w przyszłości badaniem podstawowych zmiennych neurofizjologicznych i biochemicznych, leżących u podstaw uczucia i miłości.

Howard S. Liddell WARUNKOWANIE 1 EMOCJE

Prymitywne siły ludzkich emocji są równie groźne i niszczące, jak rozpad jądra atomu. Czyż można wątpić w to, że problem emocji jest centralnym zagadnieniem naukowym naszych czasów?

Podwaliny pod naukową wiedzę o mechanizmach i prawach rządzących ludzką naturą położyły prace dwóch geniuszy, Freuda i Pawłowa. Metoda psychoanalizy Freuda i metoda odruchów warunkowych Pawłowa zrewolucjonizowały nasze koncepcje na temat ludzkiego zachowania i powinny umożliwić naukowe rozwiązanie problemu emocji.

Przez wiele lat stosowaliśmy na Uniwersytecie Cor-nella zmodyfikowaną metodę odruchów warunkowych Pawłowa do badania emocji u owcy i kozy. Zastosowanie tych zwierząt do badania procesów emocji może się wydawać odwrotem od wzniosłości do śmieszności, ale takiego właśnie podejścia bronił wielki fizjolog francuski XIX wieku — Claude Bernard. W swoim dziele Wstąp do medycyny eksperymentalnej Claude Bernard napisał: „W badaniach naukowych subtelne różnice w metodzie mają olbrzymie znaczenie. Szczęśliwy wybór zwierzęcia, szczególna konstrukcja instrumentu lub wybór odczynnika mogą często wystarczyć do rozwiązania najbardziej abstrakcyjnych i pozornie nieuchwytnych problemów. Słowem, największe praw-

127