Obraz (40

Tt

ii

DL

u;

Stężenie amoniaku w powietrzu po nawożeniu nawozami azotowymi może osiągnąć wartość 0,021 mg/m^{1 2 3} (Denmead i in. 1982). Wartość ta jednakże ulega szybkiemu zmniejszeniu w ciągu kilku dni po zaprzestaniu nawożenia. Amoniak występuje również w zwierzętarniach, jednakże wykazano, że narażenie tam jest małe, a średnie stężenie wynosi 0,2 mg/m (Kacergis i in. 1996). Innymi źródłami amoniaku są oczyszczalnie ścieków, fabryki produkujące nawozy, stal, paliwa i skórę. Źródła te w sposób istotny przyczyniają się do występowania amoniaku w glebie i wodzie. Pracownicy chlewni i pomieszczeń hodowli drobiu mogą być

_m    *5

narażeni na zwiększone stężenia amoniaku w zakresie 0,2    30 mg/m (Attwood i in. 1987;

Danham i in. 1985; Jones i in. 1984; Leonard i in. 1990). Stężenie amoniaku w zakładach przemysłowych produkcji nawozu waha się w granicach 2-5-52 mg/m³ (Ąpol, Singal 1987).

Liczba ludzi narażonych zawodowo na amoniak jest duża i w samych Stanach Zjednoczonych Ameryki w 1974 r. oszacowano ją na 500 tysięcy (NIOSH 1988). Stężenia amoniaku, jakie badacze wykrywali w powietrzu w różnych miejscach pracy, waha się od dziesiątej części miligrama do 300 mg/m . W tabeli 1. przedstawiono stężenia amoniaku wytwarzanego podczas niektórych procesów przemysłowych.

Tabela 1.

Ja

Iż

m

t

i

ł

j

5);

a-

ch

Stężenia amoniaku uwalnianego do powietrza, w niektórych procesach przemysłowych

Rodzaj produkcji	Stężenie, mg/m^3
Produkcja środków czyszczących	10,5
Druk maszynowy	0,7 -r 31,5
Urządzenia chłodnicze	6,3-T 25,9
Galwanizacja	38,5
Mieszalnie chemiczne	42 -r 308
Cynkowanie	7-r 61,6
Wyświetlarka	7 -r 31,5
Wytrawianie	25,2

:e

lal

iłi

sd

al

mi

iia

t i na zh

ku

-y-

Ol,

liii z

Ul.

:o-

, a :CL

r

Źródła oraz narażenie na amoniak pochodzenia naturalnego

7

1

Amoniak jest ważnym składnikiem środowiska naturalnego i głównym związkiem pośredniczącym w obiegu azotu. Znajduje się w wodzie, glebie, powietrzu i stanowi ważne źródło

2

, azotu dla zwierząt i roślin. Większość amoniaku powstaje w wyniku rozkładu biologicznego białek roślinnych i zwierzęcych. Stężenia amoniaku zarówno w powietrzu, jak i wodzie są małe, a ich poziom waha się w zależności od pory roku i związanej z tym ogólnej aktywności j biologicznej. Stężenie amoniaku w warunkach naturalnych wynosi w powietrzu I 0,0007 - 0,0035 mg/m³ (ATSDR 1990). W rzekach występuje amoniak o stężeniu poniżej I 6 ppm, a w glebie -1-5-5 ppm. Narażenie na amoniak o stężeniach obecnych w środowisku naturalnym nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka i nie przyczynia się w sposób istotny do skutków narażenia w miejscu pracy.

3

Stężenia amoniaku w powietrzu na terenach przemysłowych i miejskich przedstawiono w tabeli 2.