P1020269

Kf\i-\wwh: 5)    mmłotttu ceohąJoM rkspresywnoM, kt<v„

o|m\Vt srcregóinego naguwadwitlii Mowhowwych Smtlkrtw wyrw,u, nic spótytam# w takim nrtęłmta powt tym olwiwm komunlkticjl np_0> kYntoi ■ nj.o\vnęitvnitt się równic# ptttt stule obecny \viiiiiiśduji|oo-ein₀, ckwutny wmtok muliiwcy vlo odbiorcy m Jo pmutstnwiunoj rrw.ywi. s^'i porąjęr.ykowrj: ó) odbija się W nim dwoistość społoc*no-tnwodowt> i i w\trim\o-'spokwj sytuacji i roli kobiety, głównie W istnieniu dwojaki?', cotodntiu fełkóweksprcsji: OMharwicnin pozytywnym orni o Mbarwlę. niu negatywnym; 7) te pierwsze wiążą się piwie wszystkim r tradycyjną rolą j poryci* kobiety w domu i rodzinie i przybierają postać: a) idrobnlofl, W spiesrereń, c) wykrzykników, d) przerywników, e) wyrazów dżwięko-naśladowczych (szczególnie używanych w komunikacji z dziećmi), | xgrubieri w funkcji zdrobnieli lub spieszczeni, g) synonimów, h) neoseman. tyzmów, i) neologizmów słowotwórczych i innych; 8) te drugie, pojawiające się z większą intensywnością w sytuacjach ekstremalnych, spowodowanych głównie przyczynami zewnętrznymi (np. trudnymi warunkami życia), i przybierają postać: a) zgrubieli, b) wykrzykników, c) przerywników, d) przekleństw, e) eufemizmów, f) epitetów, g) form dcminutywnych nacechowanych w tekście negatywnie (np, Kochaneczek, psiakrew!), h) wyrazów dż.więkonaśladowczych, i) synonimów, j) neosemantyzmów, k) neologizmów słowotwórczych i innych, 1) derywatów wstecznych; 9) stałą cechą wypowiedzi kobiet, a tym samym właściwością stylu kobiecego jest wartościowanie (pozytywne lub negatywne), czemu towarzyszy znaczny stopień redundancji tekstowej, zwłaszcza w nadużywaniu zaimków, przysłówków, a przede wszystkim przymiotników; 10) styl kobiecy cechuje też duża liczba związków frazeologicznych; 11) styl kobiecy odznacza się znacznąckspansywnościąna skutek rodzinnej roli, a w dzisiejszych czasach również na skutek liczebności kobiet w życiu społecznym i zawodowym poza domem .

Obecność płci i jej wyznaczników w języku - co przejawia się z jednej strony jako odzwierciedlenie uczestnictwa w życiu społecznym, a z drugiej strony jako forma kreacyjnej aktywności grupy- nie ogranicza się do różnic stylistycznych. Jest ona mocno i od dawna zakorzeniona w systemie języka i w jego normatywnych uregulowaniach. Przy tym specyfika tej relacji opiera się głównie na mocnej zależności faktów językowych od czynników pozajęzykowych.

W tym rozumowaniu trzeba wyjść od faktu, który jest przyczyną wielu /Jnwluk w d/lcjnch polszczyzny, n chodzi młflnowłcll o tradycyjnie Wrwi toni} nierówność pici, znajdującą odbicie również w języku, Ten brak Rymctrll uprowndzn się do dominacji męskości na znacznym Obszarze języka, co daje pierwszeństwo I hierarchiczną wyższość formom męHkim (nij pierwotne, podstawowe, nadrzędne) nad żeńskimi («if wtórne, pochód ho, podrzędne lub podporządkowane) ,

Na tle współdziałających tu czynników poznjęzykowych można to zi lustrować następująco. Ustrojowe patrlarchalnc (wspomagane prawem, obyczn jem, także rcligią) zależ,noilci oddają mężczyźnie pod opiekę i w itan znacznej zależ,no!lei, a zatem i podległości, istoty żeńskie I nicdorosle, co między innymi wyraża się w tym, że kobietom nic przysługuje prawo do korzystania w pełni z językowych możliwości w zakresie dyskrypcji jed nostkowych. Noszą wprawdzie własne imiona, ale poza tym posługują się nazwiskami ojców, a potem mężów (o zmianach w tej dziedzinie będzie mowa dalej). Formy żeńskie na -owa, tworzone od nazwisk mężów (np, Kowalowa, Koli ([kijowa) w swojej genezie zawierają wyznacznik przywr leżu ości czy dzicrżawczości (Kowalowa f • ko wal owa ko bielał (o na). Z kolei w nazwiskach na -,rki, •ckl - mimo istnienia żeńskich odpowiedników podstawowej męskiej postaci nazwiska (Kowalski, Potocki)-zwyczajowe i językowe prawo reprezentowania obu pici równocześnie przysługuje tylko formie męskiej (przyszli Kowalscy, tzn. państwo Kowalscy, co znaczy albo pan Kowalski z ionq, albo pan i pani I pani i pan Kowalscy, albo pan Kowalski i pani Kowalska, albo także pan Kowalski z rodziny). Natomiast pluralna forma żeńska tego typu nazwisk może się odnosić jedynie do dwu lub kilku istot żeńskich (przyszły Kowalskie, tzn, panie Kowalskie, np. matka z cóiw lab córkami albo dwie, trzy, cztery siostry Kowalskie, ewentualnie dwie osoby rodzaju żeńskiego o tym samym nazwisku).

Zwyczaj społcczn o-języ ko wy na długo utrwalił używanie w takiej samej funkcji, tzn. reprezentowania obu płci, mnogie formy imienia męża (przyszli Jankowie, czyli pan Jan (Kowalski) z Żony - i nic musi tu być w żaden sposób zaznaczona osobowość i indywidualność towarzyszącej kobiety)¹⁹. Podobnie są usytuowane w języku formy wujostwo (f- wuj), czyli wuj z żony, oraz braterstwo (t- brat), czyli brat z zony, rzadziej analogie® ne, np. szwagrostwo (f-szwagier), czyli szwagier; zony - przy calkowityr braku paralclnych form motywowanych podstawami żeńskimi (np. ciot! czy siostra).

W przytoczonej ilustracji materiałowej zasygnalizowane został'