P5280008

charakter wtykowy, nic obowiązywała już całej młodzieży w wieku od 16 do 20 Łat, nabrała natomiast charakteru artystycznego, elitarnego. W III wieku p. n. r. ograniczono czas jej trwania do jednego roku, a przynależność była dobrowolna. W okresie od połowy III do połowy II wieku liczba efebów ni snii zmalała, ograniczyła się do synów najzamożniejszych obywateli. Z biegiem czasu Uczba ich znowu wzrosła dzięki temu, żc zaczęto przyjmować na dębów także cudzoziemców. Szkolenie fizyczne ograniczono do popisów i ćwiczeń gimnastycznych, natomiast większy nacisk położono na wykształcenie intelektualne (filozofia, literatura, retoryka, muzyka). Życie efebów koncentrowało się w gi mnazjonie, stanowiącym w epoce hellenistycznej ośrodek żyda kulturalnego, pełniącym niejako rolę dawnej agory. W okresie rzymskim debra grecka utrzymała się, została nawet rozbudowana przez wprowadzenie różnych stopni wychowawców, instruktorów i urzędników.

Mmi

W okresie hellenistycznym i rzymskim była także organizacja, która obejmowała młodzież starszą, „po efcbii" (ol ł£ tf^wr), tzw^ neoi/ (dos, smrUnm), może nawet ludzi do 40 roku żyda. Podlegali oni imm władzy gimnazjarchy; zespół sam, zwany gyói \siwhc), miał swojego sekretarza i skarbnika mianowanych pracz władze miejskie- Neoi mogli występować jako organizacja, gdy zwracali aę w różnych sprawach do władz państwowych czy do cesarzy. Zachował się np. tekst odpowiedzi Hadriana na list gratulacyjny, który przesłała cesarzowi z okazji objęcia przez niego władzy w r. 177 organizacja neoi w Pergamon (M. Jaczynowska, Collegia tuuenum, s. 73).

Wychowani* w Spor de

Cechą charakterystyczną jego było to, że głównie przywiązywano wagę do wychowania fizycznego, które miało na celu przygotowanie chłopca do służby wojskowej, do obrony państwa, zaniedbywano natomiast wykształcenie intelektualne. Od siódmego roku życia chłopiec był pod opieką państwa. Wlaesnmr do iednreo z oddzialów_zw3nych'    ^r°*^tM *^^fC*^a

wiadomości związanych z tradycjami Sparty z zakresu historia, reiigii i c

Zupełnie odmienne formy miało wychowanie młodzieży spartańskiej.

do w ości. Surowa była zaprawa wojskowa: -lurinwif, wyrobienie odpor-noki na wszelkie niewygody życiowe (zimno, głód, ból) .zaprawa w mamach, ćwiczeniach sportowych, władaniu bronią. Sprawdzianem wytrzymaloki i odpowiedniego przygotowania były dwie próby, którym młodzież poddawano. Pierwszą było wytrzymanie silnej chłosty przed oharzem Artemidy Onhii, a drugą — przeprowadzana tui przed przejściem młodych ludzi do grupy eirenów — tak zmną/faz^Kptmnts), którą tak okreiU autor starożytny: „Miody człowiek oddalał aę od miasta i musiał kryć się tak, żeby go nikt nie dostrzegł. Wędrował po górach, sypiał mało i musiał czuwać, ażeby go nikt nie zaskoczył; nic miał żadnej pomocy, nic zabierał z sobą ływnoki. Wysyłano chłopców bez ubrania, każdego oddzielnie. Mieli tak spędzić cały rok wędrując po górach, żywiąc się tym, co ukradną albo w inny sposób zdobędą-. (Scholia do Platona Praw I 633 b. Por. E. Mireauz, fjm mdęjmm w Gmji, ». 92.) Po zadowalającym odbyciu krypta młody Spartanin był dopuszczany do udziału we wspólnych posiłkach zwanych jpkeiditia {ęci&ds).

Z*HzrŁ ukołj grrekuj z tytitrn pańrtanaym

Należy podkreślić fakt, że szkoła grecka była zawsze związana z żydem swojego miasta-państwa. Zarówno wychowanie fizyczne, przygotowujące przyszłych obrońców państwa, jak i intclektualno-muzyczne, przygotowujące młodzież do brania udziału we wszelkich uroczystościach, miało na edu powiązanie wykształcenia z żydem państwa. Ważną rolę odegrała tu związana z kulturą grecką agonistyka. W zawodach urządzanych przy różnych okazjach młodzież mogła wykazać się swoimi osiągnięciami w zakresie wychowania intelektualnego (poezja, śpiew, muzyka, taniec) i fizycznego. Udział młodzieży w uroczystościach był obowiązkowy, ceniono to jako zaszczyt i wyróżnienie.

Okazją do uroczystych występów były święta, rocznice zwycięstw (rocznice zwy cięstwa pod Maratonem, Salamiaą i Platcjami obchodzili Grecy jeszcze w czasach cesarstwa), przyjazdy wybitnych osobistości, pogrzeb sławnego obywatela lub fundatora szkoły. Zachowany napis a końca IV wieku p. n. e. zawiera wykaz nazwisk chłopców i dziewcząt, którzy midi brać udział w uroczystej procesji. Udział taki był obowiązkowy: tym. którzy nie stawiliby się, grożono karami. Jedyną podstawą usprawiedliwienia mógł być pogrzeb w rodzinie.

Młodzież miała wakacje letnie, a w ciągu roku szkolnego było takie wiele dni wolnych od nauki. Poświadcza to kalendarz I wyspy Kos, według którego w jednym miesiącu Artcmitiosir było dziewięć dni wolnych od nauki: 4-go święto Posejdona, 6-go święto Eumcnesa. 7<fO ofiary i igrzyska publiczne, 10*gO św ięto Pythoklcsa, 12-go ofiara na cześć Dionizosa. 19-go procesja na cześć mu/. 26-go święto Atiasa. Ponadto 29-go przypadał „dzień nauczyciela^-, a 5 dzień każdego miesiąca był wolny jako „dzień fundatora^-: uczniom wolno było spędzać ten dzień na zabawach

57