PICT6406

pomoce dydaktyczne, urządzenia techniczne lub inne środki trwałe i nietrwale. Trudniej zmierzyć niektóre właściwości przedmiotów, jak np. wygląd budynku szkolnego, intensywność opadów, śnieżycę, szybkość przemieszczania się pojazdu, pomimo że niektóre z tych zjawisk, można zaobserwować. Jcszcz.c większe trudności w pomiarze sprawiają takie cechy i właściwości zmiennych, jak np. zrozumienie wykładu, umiejętność czytania czy rozwiązywania zadań, stopień przystosowania społecznego, poziom miłości czy złości, itp. Trudność pomiaru takich lub podobnych zjawisk wynika z. tego, że w rzeczywistości one nic istnieją. Są jedynie pewnymi konstruktami teoretycznymi, a co za tym idzie, pojęciami abstrakcyjnymi, które stworzyliśmy i którym staramy się przypisać pewne znaczenie w celu przeprowadzenia badań. Pojęcia te wymagają określenia, jakie empiryczne odniesienia będziemy używać dla dokonania ich pomiaru. Chcąc dokonać pomiaru zdolności ucznia, np. z „czytania z.e zrozumieniem” lub „umiejętności rozwiązywania zadań”, należy uprzednio ustalić, w czym wyraża się czytanie ze zrozumieniem czy umiejętność rozwią-zywania zadań.

7.2. Pomiar Uf badaniach pedagogicznych

Pomiar jest procedurą, w której przyporządkowuje się wartości liczbowe (cyfry) lub symbole (litery, słowa) przedmiotom lub zjawiskom, zgodnie z pewnymi zasadami. Polega on na przekładaniu badanych zjawisk łub ich cech na język liczb lub symboli, umożliwiających liczenie i mierzenie tego, co jest przedmiotem badań.

Pomiarem mogą być objęte zarówno przedmioty i zdarzenia dające się bezpośrednio zaobserwować, np. liczba uczniów w szkole, liczba nauczycieli, wielkość szkoły, ilość pomieszczeń dydaktycznych czy sportowych, wartość pomocy dydaktycznych, ilość książek, itp., jak i zjawiska czy procesy, które nic są bezpośrednio obserwowalne, np. motywacja uczniów, inteligencja, aktywność uczniów, styl wychowania, satysfakcja, aspiracje, dyscyplina, zainteresowania uczniów, itp. Nic sposób przecież zaobserwować postaw uczniów, ich poziomu motywacji, rodzaj aspiracji czy inteligencji i przełożyć je na język liczb czy wartości umożliwiających dokonanie pomiaru.

7.3. Rodzaje pomiaru

Pomiar może mieć charakter bezpośredni oraz pośredni. Pomiar bezpośredni polega na mierzeniu i zliczaniu przedmiotów lub zjawisk, za pomocą narzędzia pomiarowego, którym może być, np. metrówka, termometr, Waga lub inne urządzenie techniczne. Wyniki pomiaru bezpośredniego, mogą być

odczytywane bezpośrednio z wyskalowancgo narzędzia czy przyrządu pomiarowego. W zależności od rodzaju cechy, jakiej pomiar dotyczy, mo/c on przyjąć różną formę. Jeżeli przedmiotem pomiaru jest cecha ilościowa, np. liczba uczniów w klasie, ilość pomieszczeń dydaktycznych, wysokość wynagrodzenia nauczycieli, wartość pomocy naukowych, ilość przeczytanych książek, itp. to pomiar polega na ustaleniu wartości liczbowych tych zmiennych na skalach cyfrowych. Jeżeli natomiast przedmiotem pomiaru jest cecha jakościowa bezpośrednio niemierzalna, wówczas pomiar sprowadza się do ustalenia wartości liczbowych zmiennych wyrażonych w postaci znaków, tj. liter, słów lub innych symboli. Symbole lub znaki, którymi się posługujemy w pomiarze cech jakościowych, przyjmują formę skali przymiotnikowej, np. ..wysoki - średni -niski" lub „zawsze często przeciętnie rzadko nigdy". Symbolom tym nadaje się niekiedy odpowiednie wartości liczbowe, zgodnie z określonymi regułami.

Tak dokonany pomiar nic jest, co oczywiste, pomiarem w ścisłym znaczeniu tego słowa. Pomiar odwołujący się do symboli lub znaków sprzyja dużej subiektywności w ocenie badanych zjawisk, w szczególności, gdy są to zjawiska złożone i trudne do precyzyjnego ujęcia. Jest ponadto mało precyzyjny, gdyż trudno ustalić granice między, np. wysokim średnim i niskim poziomem wiedzy ucznia. Wyklucza on mierzenie czegokolwiek z dużą dokładnością, co rzutuje na wartość przeprowadzonej na tej podstawie analizy. Tc ograniczenia powodują, że pierwszeństwo w pomiarze oddać należy liczbom a nic symbolom czy znakom umownym. Nic oznacza to, że należy eliminować z pomiaru znaki umowne czy skale przymiotnikowe, mimo iż są one mniej dokładne i mimo że wykluczają możliwość zmierzenia czegokolwiek z zupełną pewnością. Z tych względów pomiar zjawisk w naukach społecznych w tym i badaniach pedagogicznych, w ścisłym sensie tego słowa, jest iluzją. Można, co najwyżej z większą lub mniejszą dokładnością oszacować jakieś zjawisko, zdarzenie czy proces. To ograniczenie nakazuje oddawać pierwszeństwo w badaniach pedagogicznych pomiarom ilościowym a nic pomiarom opierającym się na znakach czy umownych symbolach.

Pomiar pośredni polega na mierzeniu zjawisk nic wprost, lecz w sposób pośredni, tj. na podstawie niektórych wskaźników. Trudno byłoby w sposób bezpośredni zmierzyć np. poziom przemocy w szkole, zjawisko narkomanii, czy stopień uspołecznienia ucznia. Pomiar takich zmiennych, wymaga ich przełożenia na empiryczne odniesienia, które są wskaźnikami tych pojęć. Odniesienia empiryczne, które szczegółowo omówiono w rozdz. U. składają się ze zbioru procedur opisujących działanie, jakie musi podjąć badacz, aby ustalić istnienie zjawiska opisywanego przez dane pojęcia. Można powiedzieć, iż definicja operacyjna wskazuje, jakie zjawiska czy fakty należy zaobserwować, aby dokonać pomiaru zjawisk składających się na dane pojęcia. Badacz, opierając się na udzielonych przez uczniów odpowiedziach na zadawane mu pytania dotyczące

129