Scan0032

5. ŻYWIENIE

Odżywianie się człowieka jest niezbędne do utrzymania pod sławo wy cli fu tik ej i życiowych organizmu, Polega ono na codziennym dostarczaniu organizmowi wody, energii, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, witamin, składników' mineralnych i błonnika.

Jedną z podstawowych cech organizmów żywych jest przemiana materii, która stanowi zespól zachodzących w ustroju przemian biochemicznych i związanych z nimi przemian energii stanowiącej podłoże wszelkich zjawisk biologicznych. Całość przemian zachodzących w organizmie określa się mianem -metabolizm.

1. ZAPOTRZEBOWANIE ORGANIZMU NA ENERGIĘ. .......

Energię otrzymujemy w wyniku metabolizmu składników odżywczych, dostarczanych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu. Energia ta jest uwalniana w procesie oksydacji. Połączone to jest ze stałym pobieraniem tlenu i wydalaniem dwutlenku w'ęgla. W wyniku tego procesu powstaje ciepło potrzebne procesom chemicznym zachodzącym w organizmie, zużywane do utrzymania temperatury ciała i pracy mechanicznej.

Składnikami pokarmowymi dostarczającymi człowiekowi energii to: tłuszcze,

węglowodany i białka.

Za jednostkę wartości energetycznej zwykło się przyjmować kiłokalorią [1 kcal = 1000 cal. (Jedna kaloria - ilość energii potrzebna do podniesienia temperatury 1 litra wody o 1 stopień C)J Obecnie zaleca się stosowanie do pomiaru energii dż.ule (J).

1 cal = 4,184 J    1 kcal = 4,3 84 kJ

W żywieniu człowieka zasadnicze znaczenie mają równoważniki energetyczne mierzone podczas spalania białka, węglowodanów i tłuszczów. Wynoszą one:

1 g białka = 5,6 kcal = 23,4 kJ

I g węglowodanów ~ 4,1 kcal = 17,2 kJ

I p llii.szc/ów - 9,4 kuni 39,3 kJ    ,/

Dobowa zapotrzebowanie energetyczne człowieka zdeterminowane jest.przez trzy zasadniczo czynniki: podstawową przemianę materii, energię zużytą na wysiłek fizyczny, termiczny efekt pożywienia.

o 2

Najniższy poziom przemiany materii zachodzący w organizmie człowieka będącego na czczo, w całkowitym spokoju fizycznym i psychicznym w normalnych warunkach klimatycznych nosi nazwę podstawowej przemiany materii (PPM). Dostarcza ona energii do utrzymania podstawowych procesów życiowych. Wysokość PPM osiąga w ciągu doby różne wartości i zależy od: płci, wieku, masy i wysokości ciała oraz. klimatu, rasy, temperatury ciała, stanu odżywienia. Średnia jej wartość wynosi 1400 - 1800 kcal lub 5858-7531 kJ.

Wykonywanie przez człowieka jakiejkolwiek pracy zwiększa zapotrzebowanie organizmu na energię. Osoba mało aktywna fizycznie potrzebuje około 25%, średnio aktywna 50 - 70%, ciężko pracująca około 100% energii więcej w stosunku do zapotrzebowania podstawowego.-.I tak na przykład: dzienne zapotrzebowanie ciężko pracującego górnika wynosi około 5000 kcal (20930 kJ), a urzędnika siedzącego za biurkiem o podobnych parametrach fizycznych i w tym samym wieku o połowę mniej -2500 kcal (10467 kJ).

Trzecim czynnikiem determinującym zapotrzebowanie energetyczne człowieka są wydatki energii (wzrost produkcji cieplnej) związane z przemianą pokarmu w organizmie, które określa się mianem swoistego dynamicznego działania pokarmów (SDDP). Na swoiste dynamiczne działanie pokarmów przeznacza się średnio 10% PPM.

W tabeli nr 5. przedstawione jest dzienne zapotrzebowanie energetyczne dla różnych grup ludności.

2. SKŁADNIKI POKARMOWE I ICH ROLA W ORGANIZMIE.

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego wiąże się z ciągłym dostarczaniem do niego składników odżywczych w ilościach pokrywających w pełni ich dzienne zapotrzebowanie. Jedynym źródłem białka, tłuszczów, węglowodanów, składników mineralnych i witamin jest pożywienie. Składniki odżywcze pożywienia spełniają w ustroju Judzkim następujące zadania:

>    energetyczna - węglowodany, tłuszcze, białko (częściowo),

>    budulcowa ~ białko, związki mineralne,

>    regulująca - witaminy, niektóre związki mineralne,

Dobowe zapotrzebowanie im powyższe składni ki ust ulu się wg m>rm żywieniowych, ktć>rc określają potrzebną ich ilość w spożywanym pokarmie dla uzyskania stanu równowagi jncLaboficzncj (Tabela nr 5),