ScanImage003 (7)

404 SPORY O NOWĄ POETYKĘ

i wrażenia, tak jak do jego mózgu wpływały, wierząc w ich obiektywność, ten przeciwnie, odtwarza tylko uczucia, jakie te rzeczy wywołują.

Dlatego też ta przejrzystość, rozumność, ta — ta kla-syczność starej produkcji, a na odwrót, ta osławiona niby to nielogiczność nowej twórczości, ten bezrozum, „chorobliwość” i last not least ⁵ „idiotyzm”.

Ale może da się przerzucić jakiś pomost ponad przepaścią.

Tylko odrobinkę dobrej woli.

Na czym polega ten cały rozłam pomiędzy „starą” twórczością a tą, która jest dla nas ideałem?

Otóż na tym, że „starzy” analizowali, rozrywali wrażenia. U nich dźwięk łączy się li tylko z dźwiękiem, barwa z barwą, a więc asocjacje ich są tylko odtwarzaniem wrażeń według ich przedmiotowej miary.

Tymczasem dźwięk może i rzeczywiście wywołuje potopy barw, woń jakiegoś kwiatu wywołuje zupełnie przeciwne konglomeraty⁶ wrażeń, a zaledwie dostrzegalny przebłysk jakiejś barwy może w nieświadomości wywołać całe życie w nieskończonej perspektywie.

A więc zasadniczą cechą „nowej” poezji, nowych prądów jest odtworzenie wrażeń według ich uczuciowego powinowactwa, bo dwa różne wrażenia mogą mieć ten sam uczuciowy rdzeń.

Weźmijmy pierwszy lepszy przykład — ot, wiersz Vin-cont de Koraba ⁷, wy włóczony we wszystkich pismach jako

^r’ \^{ast not} least (ang.) — ostatni, [ale] nie najmniej znaczący. konglomerat — zbiór, skupisko.

⁷ Wincent de Korab, właśc.: Wincenty Korab-Brzozowski (1F,/i 1941) — poeta piszący po polsku i francusku, tłumacz. Wiersz, omawiany przez Przybyszewskiego, został przetłumaczony z francuskiego przez brata poety, Stanisława Korab-Brzozowskiego.

dowód zupełnej degeneracji nowych prądów: Powinowactwo cieni i kwiatów o zmierzchu ¹:

O, korowody umarłych cieni

Wśród wirowań eterów przestrzeni...

Oczywiście, że wiersz ten dla mózgu, który ponad „realną” rzeczywistość nic innego nie przyjmuje, jest zupełnie niezrozumiały, ale dla człowieka przywykłego czytać w swej duszy, śledzić połączenia swych wrażeń, ich powinowactwa i najodleglejsze echa, wiersz ten odsłania się w całej swej piękności:

Poeta siedzi w cieplarni, może w mrocznej komnacie starego zamku, może w bajecznym jakimś ogrodzie. Pełno kwiatów wokół niego, przepyszne kamelie, odurzające akacje w pełnym rozkwicie; czernieje „szkarłat królewskich lilij”; tuberozy, „co tchną czarem odurzeń” — a nad nim „tańce gwiazd pod oponą niebiosów”, tańce nie potrzebujące „skrzypcowych łkań”, a w czarownych mrokach „pląsy świetlaków, pełne migotań i drgań”.

A woń kwiatów, „kaskady” woni „płynące pod zamyślonych iw ² czarne arkady”, czarowny cud rajskiego ogrodu, bezgłośne pląsy gwiazd, hipnotyzujące migotania świętojańskich robaczków, wszystko to wywołuje w duszy poety jakiś senny zachwyt, senne jakieś omdlenie, zamyka oczy, czar odurzenia potężnieje i w całym tym rozkosznym obezwładnieniu zmysłów otwiera się głąb duszy; przed jego wewnętrznym okiem przesuwają się „korowody umarłych cieni”, woń kamelii wywołuje postać Ofelii, bo kiedyś może stroiła się kochanka poety w przepych tego kwiecia

1

   Powinowactwo cieni i kwiatów o zmierzchu — patrz numer 4 «Życia». [Przypis autora.] Chodzi oczywiście o nr 4 z 1899 roku.

2

   iwa — wierzba iwa; (w oryginale francuskim: if — cis).