strony 8 9

Konsokwoncjn polożnulii

różnico czasu słonecznego, różnice

w długości dnia

Konsekwencje położeniu terytorium Polski możemy analizować w lrzęch aspektach: przyrodniczym, gospodarczym i geopolitycznym. Do

konsekwencji o naturze przyrodniczej zaliczamy różnice czasu słonecznego między zachodnim a wschodnim krańcem kraju. Inną konsekwencją są różnice w długości dnia między południem a północą Polski (tab. 1.1). Wynikają one z ruchów Ziemi i jej kształtu.

Miejscowość	Szerokość geograficzna	Czas trwania najdłuższego dnia	Czas trwania najkrótszego dnia
Gdynia	54°30'N	17 h 17 min	7 h 5 min
Cieszyn	49°50'N	16 h 9 min	8 h 9 min

T.ib. 1.1. Długość dnia w wybranych miastach Polski (źródło: J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1978)

I dostępność    Dla gospodarki najważniejszą konsekwencją położenia Polski jest jej

komunikacyjna dostępność komunikacyjna. Wspomniane wcześniej umiejscowienie na Niżu Europejskim, który rozciąga się na naszym kontynencie od wybrzeża Atlantyku aż po Ural, znacznie ułatwia komunikację. Z kolei znajdujące się na południu Polski góry stanowiły w przeszłości poważną przeszkodę utrudniającą transport i - choć już nie w takim stopniu - są nią też obecnie.

W czasach Imperium Rzymskiego kierunek z południa na północ miał ogromne znaczenie ze względu na szlak handlowy wiodący nad Bałtyk.

(i) Brama Morawska ^ - sól kamienna @ Brama Krakowska ■[ - obszar gór i wyżyn ® Brama Przemyska | | główny obszar ► szlaki handlowe _ występowania bursztynu M czarnoziemy

_ — zarys granic    lub czarne ziemie

terytoriów płomiennych

Liczni kupcy wędrowali wówczas nad to morze, przekraczając Bramę Morawską. Dalej ich droga prowadziła przez Kalisz oraz dzisiejsze Kujawy. Był jeszcze inny szlak, wiodący przez Bramę Krakowską. Rozdzielał się on na dwie odnogi - jedną w kierunku północnym, drugą biegnącą na wschód i dalej przez Bramę Przemyską ku obszarom stepów.

Ityi I I Oh .,-ary /oh|/kowc’ |>air.twn polskiego

Położenie geograficzne pociąga za sobą skutki geopolityczne - przede wszystkim w istotny sposób determinuje kierunek prowadzonej polityki międzynarodowej. Czynnik położenia geograficznego miał olbrzymie znaczenie dla wyłonienia się dwóch podstawowych obszarów: terytorium Polan i terytorium Wiślan, stanowiących rdzeń przyszłego państwa polskiego. Zamieszczona mapa pokazuje ich umiejscowienie na tle ówczesnych szlaków handlowych oraz występowania zasobów su mweowych i dobrych gleb (ryc. 1.1).

Polska niemal ml początku pim .i.iiim - ipiiowału położenie gi;Uliczne nn styku kultur i religii. < >d i'lu/!n u o<,i, mku nas/ kraj znajduje się w kręgu kultury zachodniej, lai nr.ku |, na wm luki ml naszej granicy mz ciąga się prawosławny krąg kultinowy.

Od XVI wieku byliśmy „przedmurzem chrześcijaństwa”, co oznaczało powstrzymywanie najazdów tatarskich i tureckich. Natomiast położenie między dwoma mocarstwami: Niemcami i Rosją, powodowało, że łatwo dostępny obszar Polski niejednokrotnie leżał na drodze przemarszu obcych wojsk lub stawał się obiektem najazdu sąsiadów.

Dzisiejsze położenie Polski w Europie uznać należy za korzystne przede wszystkim ze względu na dogodne warunki komunikacyjne. Przez Polskę prowadzą ważne europejskie szlaki tranzytowe: A-l, A-2, A-4.

Terytorium Polski

Według klasycznej definicji głównymi elementami państwa są: ludność, władza i terytorium. W skład terytorium państwa wchodzą: ląd wraz z wodami śródlądowymi (rzeki, jeziora) oraz strefa podziemna położona pod nimi, morze przybrzeżne (morskie wody wewnętrzne i mo rza terytorialne), przestrzeń powietrzna nad lądem i morzem przybrzeż nym, a także statki, samoloty i ambasady tego państwa.

Obszary morskie, zgodnie z prawem międzynarodowym, dzieli się na: morskie wody wewnętrzne, morze terytorialne (zwykle jest to 12-milowy pas wód), wody wyłącznej strefy ekonomicznej (jeśli warunki pozwalają, jest to pas do 200 mil od brzegu), morza pełne (otwarte). Statki obcej bandery nie mogą wpływać na wody terytorialne danego państwa bez zgody jego władz. Na wodach strefy ekonomicznej może odbywać się swobodna żegluga, jednak korzystanie z zasobów surowcowych (np. łowisk, podmorskich złóż ropy i gazu) jest w gestii państwa, do którego strefa należy. Polska ma wyznaczony 12-milowy pas wód terytorialnych (ryc. 1.2), a w sąsiedztwie innych państw granica morska została ustalona na podstawie umów dwustronnych. Ze względu na niewielkie rozmiary Morza Bałtyckiego niemożliwie było ustanowienie maksymalnego, 200-milowego pasa wód ekonomicznych dla wszystkich państw leżących nad Bałtykiem.

Do terytorium państwa należy przestrzeń powieliaii:i znajdująca się w jego granitach Podlega ona suwerennej

Szwecja

Bornholm

(Dania)

Koszalin

loi yloilni n

państwu ląd. wnily :';ró(lli|<l(>v

pOd/loiilli

moi/«

|ii/ybi/iv

|)l/l!'.ll/H

|)l)Wlllll/l

statki,

samoloty

ambasad

Stupsk

Gdańnk

K

I | - morskie wody wewnętrzno I I - morze terytorialne | | - wyłączna strefa ekonomiczna

Ryc. 1.2. Obs/ory morskie rium Polski

w( hodzq< e w skład