SWScan01334

146 Księga pierwsza Funkcja podziału pracy

wanymi nie jest w stanie powołać do życia lub zmienić. Takie są zwłaszcza stosunki dotyczące stanu cywilnego osób. Chociaż małżeństwo jest umową, małżonkowie nie mogą go zawiązywać lub rozwiązywać zgodnie ze swoją wolą. Podobnie jest ze wszystkimi innymi stosunkami rodzinnymi, a w jeszcze wyższym stopniu ze stosunkami regulowanymi przez prawo administracyjne. To prawda, ze zobowiązania czysto umowne mogą powstawać i być rozwiązywane poprzez samą zgodność woli. Nic należy jednak zapominać, że jeśli umowa ma moc wiążącą, to jest tak tylko dzięki społeczeństwu. Załóżmy, że społeczeństwo nic potwierdza zobowiązań zgodnych z umową. Stają się one wtedy zwykłymi obietnicami, mającymi jedynie-autorytet moralny². Każda umowa zakłada zatem, że poza stronami, które się“angażują, znajduje się społeczeństwo gotowe do działania w celu poszanowania podjętych zobowiązań. Dlatego też udziela tej mocy prawnej tylko umowom, które jako takie mają pewną wartość społeczną, czyli są zgodne Z normami prawnymi. Zobaczymy nawet, że niekiedy jego działanie jest jeszcze bardziej pozytywne. Społeczeństwo jest więc obecne we wszystkich stosunkach określanych przez prawo restytucyjne, nawet w takich, które wydają się jak najbardziej prywatne, a obecność ta, mimo że zwykle nie odczuwana, ma jednak zasadnicze znaczenie³.

* A ponadto ten autorytet moralny pochodzi z obyczajów, czyli ze społeczeństwa.

^ł Musimy tu trzymać się zaleceń ogólnych, wspólnych wszystkim formom prawa rcstytucyjnego. W dalszej części (ks. 1, rozdz. VII) znajdziemy uzasadnienie tego postępowania w odniesieniu do tej części tego prawa, która dotyczy solidarności wytwarzanej przez

podział pracy.

Ponieważ normy o sankcji restytutycyjnej są obce świadomości wspólnej, określane przez nie stosunki nie dotyczą wszystkich jednostek bez wyjątku; tworzą się one bezpośrednio nie między jednostką a społeczeństwem, "ale między pewnymi ograniczonymi i specyficznymi częściami społeczeństwa zespalanymi dzięki nim. Jednakże z drugiej strony, ponieważ samo społeczeństwo nie jest w nich obecne, interesuje się nimi mniej lub bardziej bezpośrednio i odczuwa ich następstwa. Wtedy to, zależnie od siły odczuwania, interweniuje mniej lub bardziej aktywnie za pośrednictwem reprezentujących je organów. Owe stosunki są więc bardzo różne od tych, jakie reguluje prawo represyjne, te bowiem wiążą wprost i bez pośrednictwa świadomość indywidualną ze świadomością zbiorową, czyli jednostkę ze społeczeństwem.

Stosunki te mogą przybierać dwie różne formy: są bądź negatywne i sprowadzają się do prostej nieinterwencji, do nierobicnia czegoś, bądź jako więzi pozytywne są stosunkami kooperacji. Dwóm klasom norm określających jedne i drugie odpowiadają dwa rodzaje solidarności społecznej, które należy rozróżnić.

Stosunek negatywny, mogący służyć za wzór dla innych, to stosunek łączący rzecz z osobą.

Rzeczy, podobnie jak osoby, są częścią społeczeństwa i odgrywają w nim specjalną rolę. 1 dlatego też jest konieczne, by ich stosunki z organizmem społecznym były określone. Można by wręcz powiedzieć, że istnieje pewna solidarność rzeczy, na tyle specyficzna, że wyrażająca się w bardzo specjalnych skutkach prawnych.