Syst Finansowy038

(oszczędności) od ubezpieczających się do podmiotów zgłaszających na nie zapotrzebowanie (emitentów instrumentów finansowych). Pełnienie drugiej funkcji wynika z szerokiej działalności inwestycyjnej współczesnych towarzystw ubezpieczeniowych; powoduje ona, że omawiane towarzystwa odgrywają znaczącą rolę w oddziaływaniu na podmioty, w walory których ulokowały zgromadzone przez siebie środki.

Towarzystwa wspólnego inwestowania (fundusze inwestycyjne) specjalizują się w gromadzeniu środków pieniężnych, które następnie są inwestowane na płynnych rynkach finansowych, zazwyczaj o charakterze giełdowym. Ze względu na sposób gromadzenia środków dzieli się je na zamknięte i otwarte. Historycznie pierwsze rozwinęły się fundusze zamknięte. Są one „zamknięte”, ponieważ dostęp do nich jest ograniczony — towarzystwo emituje określoną liczbę akcji¹⁸. Akcje te nie mają imiennego charakteru i są przedmiotem obrotu albo na giełdach papierów wartościowych, albo na regulowanych rynkach pozagiełdowych. Odwrotnie jest w przypadku otwartych funduszy inwestycyjnych. Dostęp do nich jest nieograniczony — w każdej chwili klienci mogą nabyć lub zlikwidować (umorzyć) kreowany przez fundusz instrument finansowy, jakim jest jednostka uczestnictwa. Jednostki uczestnictwa mają zindywidualizowany, imienny charakter, czego bezpośrednim skutkiem jest to, że nie są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym.

Niezależnie jednak od sposobu gromadzenia środków, fundusze inwestycyjne lokują zgromadzone środki w płynne instrumenty finansowe. Zmiany cen (kursów) tych ostatnich określają dochód generowany przez akcje (w przypadku funduszy zamkniętych) oraz bieżącą wartość jednostek uczestnictwa (w przypadku funduszy otwartych).

Sposób gromadzenia środków przez towarzystwa wspólnego inwestowania oraz mechanizm powstawania dochodu pozwalają im podnieść efektywność dokonywanych inwestycji powyżej efektywności możliwej do osiągnięcia przez indywidualnego inwestora. Prowadząc tego typu działalność realizują one funkcję kapi-tałowo-redystrybucyjną i kontrolną systemu finansowego.

Szybki rozwój płynnych rynków finansowych spowodował, że idea leżąca u podstaw tworzenia towarzystw wspólnego inwestowania zyskuje coraz szerszą popularność. Jednym z przejawów tego jest powstawanie wielu nowych odmian tych funduszy. Można wymienić choćby fundusze rynku pieniężnego (money market mutual funds), które specjalizują się w inwestycjach w krótkoterminowe papiery dłużne, a jednocześnie — ponieważ mają konstrukcję funduszy otwartych — świadczą swoim klientom, w powiązaniu z bankami, usługi depozytowe. W rezultacie ich pasywa są często zaliczane do podaży pieniądza (dlatego w tabeli 1.3 przy funduszach otwartych napisaliśmy, że pełnią one również funkcję monetarną). Innym rodzajem nowych funduszy inwestycyjnych są tzw. fundusze „zabezpieczające”¹⁹ (hedge funds), inwestujące głównie w różnego typu instrumenty pochodne.

¹⁸    Oczywiście liczbę emitowanych akcji można zwiększyć, musi się to jednak odbyć zgodnie z procedurą przewidzianą dla spółek akcyjnych.

¹⁹    Nazwa „fundusze zabezpieczające” jest wyjątkowo myląca. Są to bowiem podmioty bardzo często podejmujące wysokie ryzyko i destabilizujące krajowe i międzynarodowe rynki finansowe. Por. Krugman (2001), rozdział 7.

38