tozsamosc spoleczna6

M. Augoustinos, 1. Walker „Tożsamość społeczna"    13

jak ma to nasze społeczeństwo jako całość. Lojalność wobec własnej grupy [ingroup loyalityJ oraz przywiązanie do grupy i jej członków jako źródła własnej tożsamości, są często wystarczająco silne by skutecznie zapobiegać usiłowaniom opuszczenia grupy.

Zmiana statusu grupy. Zgodnie z SIT, drugą z form reakcji na. negatywnic.oceninne.członkostwo grupowe jest pozostanie.^, grupie i próba zmiany jej. oceny. Tajfeł i Turner (1986; por, także Hogg i Abrams, 1988) wyróżniają dwa sposoby, poprzez które taka zmiana społeczna może być zrealizowana: społeczną kreatywność i społeczną konkurencję...Wybór pomiędzy nimi zależy w dużym'stopniu od postrzeganej pewności wzajemnych, międzygrupowych relacji. Pewne relacje między grupowe to te, które są postrzegane jako trwale i zalegitymizowąne. (...) Relacje nie spełniające tych warunków są niepewne

Każde porównanie, społeczne, które plasuje własną grupę w gorszym położeniu niż zewnętrzna grupa porównania, i które zachodzi w kontekście pewnych relacji międzygrupowych - zagraża tożsamości społecznej wiązanej z ingroup, jeśli nie była ona już wcześniej oceniana negatywnie. Nie będąc w stanie zaprzeczyć wynikom porównania oraz zakwestionować samego porównania z uwagi na posiadaną przez nie legitymizację, członkowie grupy muszą szukać alternatywnych sposobów podbudowania swojej społecznej tożsamości. W SIT owe strategie są zgrupowane i opisywane mianem s.ptlłecznej._ia.eatX'.yjlU,k!• Główną wspólną własnością wszystkich tych strategii jest to, że obejmują one próby członków grupy „odnalezienia pozytywnego wyróżnika grupy, poptzez przedefiniowanie • lub zmianę elementów sytuacji porównania” (TąjfcljTurner, 1986: 19-20). Istnieją trzy główne tego typu strategie.

Po pierwsze, członkowie mogą starać się wprowadzić jakiś nowy wymiar porównania, na którym grupa własna będzie plasować się lepiej. Jako strategia międzygrupowa może to odnieść sukces tylko wtedy, gdy, po pierwsze, członkowie grupy własnej zaakceptują ten nowy wymiar porównania jako słuszny oraz, po drugie, uda się skłonić grupę zewnętrzną do zaakceptowania go. Akceptacja ze strony grupy własnej wydaje się wystarczająca do uczynienia owej strategii skuteczną w podbudowaniu społecznej tożsamości. Jeden z przykładów grupy posługującej się tą strategią pochodzi od Lemaine (1966; Lemaine, Kastersztein i Persomiaz, 1978), który dawał grupom dzieci materiały do zbudowania szałasów. Jedna grupa dostała gorsze materiały i oczy-' wiście wybudowała szałas, który został oceniony jako nie tak dobry jak pozostałe. Dzieci z tej grupy spróbowały wprowadzić nowy wymiar do oceny.szałasu, a mianowicie ogródek, który urządziły wokół niego, chociaż kryteria do oceny szałasów zostały jednoznacznie uzgodnione nu początku konkursu.

Druga strategia kreatywności społecznej polega na próbie przewartościowania wymiaru, ze względu na który grupa została wcześniej, oceniona negatywnie. Jak zauważają Hogg i Abrams (1988), przyjęcie tej strategii jest szczególnie prawdopodobne wtedy, gdy pierwotny wymiar oceny stanowił jednocześnie kryterium selekcji grupy, to znaczy, gdy odrzucenie negatywnie ocenianej własności uderza w same podstawy istnienia grupy. Jest to również prawdopodobne, gdy negatywnie oceniana własność jest niezmienna, jak w przypadku grup definiowanych poprzez kolor skóry czy płci. Podręcznikowym przykładem jest tu przewartościowanie słowa „czarny” w USA w latach 60 tych i później. Do momentu wyłonienia się ruchu praw obywatelskich w tej dekadzie, słowo „czarny” było negatywnie ocenianą własnością. Przypisywało ono jednostki do pojedynczej kategorii, zaś kategoria ta i przynależący do niej członkowie byli oceniani negatywnie przez społeczeństwo. Uprzedzenia wobec Czarnych w Stanach Zjednoczonych

byty szeroko rozpowszechnione i szkodliwe. Zazwyczaj nie jest możliwe zmienić kolor skóry. Podczas gdy negatywna ocena „czarnych” była wcześniej akceptowana zdrówno przez Białych i Czarnych, wyłanianiu się ruchu praw obywatelskich towarzyszyło prywatne i publiczne zaakceptowanie przez Czarnych (a także innych), a nawet duma z faktu bycia „czarnym”; zaakceptowanie tego, żc „czarne jfest piękne”.

Wreszcie, członkowie grupy ocenianej negatywnie poprzez społeczne porównanie ze szczególna grupą zewnętrzną, mogą poszukać innej grupy do..porównali, a nawet zastąpić grupę zewnętrzną społecznym porównywaniem na poziomie indywidualnym, między członkami tylko własnej grupy. (...) Tak więc, wiele grup o niskim statusie będzie często wybierać grupy o równym lub niższym statusie jako odniesienie porównania.

.Alternatywnie, wielu członków grup o niskim statusie zwróci się do,własnej grupy w celu dokonywania wewnątrzgrupowego porównania raczej niż międzygrupowych społecznych porównań. Runciman (1966) na przykład, uważa, iż jedną z przyczyn, dla których angielskiej klasie robotniczej nie udało się wytworzyć świadomości klasowej jest to, że jej członkowie nie oceniają swych warunków socjalnych na poziomie grupy czy klasy właśnie. Stosowność płacy i warunków jest oceniana raczej poprzez porównania wewnątrzgrupowe, międzyjednostkowe, pomiędzy indywidualnymi robotnikami. Oznacza to nie tylko udaremnienie jakiegokolwiek politycznego rozwoju świadomości klasowej, lecz Ignorowanie, a co za tym idzie tolerowanie rażąco negatywnych • konsekwencji przynależności do klasy robotniczej, które można ocenić jedynie przez społeczne porównania z innymi kiasatni.

^.Społeczna kreatywność rodzi się z tych negatywnych- międzygrupowych porównań, które są pewne. Kiedy porównania te są niepewne,, prawdopodobnie wystąpi s.p.o,k,cz..ug..ko.ukuręuęją. ' Pojęcie to odnosi się do bezpośredniego wyzwania stawianego grupie zewnętrznej przez ingroup. Może ono przyjmować wiele form, z których wszystkie są polityczne tj. wszystkie włączają próbę zmiany struktury społecznej lub pozycji grupy w ramach tej struktury. Mocnym przykładem społecznej konkurencji jako strategii między grupowej jest bezpośrednia konfrontacja (np. zamieszki na tle rasowym w USA, wojna domowa w byłej Jugosławii, przemoc sekciarzy w Północnej Irlandii, wojna domowa \y; Ruandzie i tym podobne, ale też mniej drastyczne działania (akie jak strajki przemysłowe, organizowanie i podpisywanie petycji). Przetasowania i reorganizacja danej ingroup stanowią inną strategię, często stosowaną przez - na przykkd - partie polityczne po ciężkiej wyborczej porażce.

Postrzeganie deprywacji, niesprawiedliwości t dyskryminacji stanowi potężny bodziec w życiu społecznym. Postrzeganie deprywacji jest bezpośrednim wyzwaniem dla osobistej i/lub społecznej tożsamości i może prowadzić do społecznej konkurencji. Teoria relatywnej deprywacji (RD) formalizuje związki między wynikami społecznych porównań niekorzystnymi dla jednostki lub grupy a wielością konsekwencji psychologicznych i behavioralnych. RD jest szczególnym przypadkiem SIT, choć teoria RD rozwijana była od 1949 roku (Stouffer, Suchman, De Vinney, Star i Williams, 1949) w dużej mierze niezależnie od SIT. Jednakże obie teorie wiele sobie nawzajem zawdzięczają (Kawakami i £>ion, 1994; Walker i Pettigre, 1984). Centralnym założeniem RD jest stwierdzenie,' że postrzeganie deprywacji jest zrełntymzowaue, a nie absolutne - jest ono-wewnętrznie uzależnione od procesów porównania społecznego. Osoba doświadczająca RD wierzy, że zasługuje na więcej niż to co aktualnie uzyskuje. Rozróżnia się między osobistą i grupową RD (Runciman, 1966): osobista RD jest efektem społecznych porównań na poziomie indywidualnym