Untitled Scanned 05

około 300 mOsm/kg E-ł₂0. W zstępującym ramieniu pętli nefronu wzrasta systematycznie aż do jej przegięcia, gdzie osiąga zazwyczaj 1200 mOsm. Odtąd maleje w ramieniu wstępującym równomiernie aż do 100 mOsm. W kanaliku krętym dalszym wzrasta znów do 300 mOsm. Płynąc wreszcie w kanaliku zbiorczym przez otoczenie o wzrastającym ciśnieniu osrno-tycznym aż do piramid ponownie ulega zagęszczeniu i osmotyczne ciśnienie moczu ostatecznego może wzrosnąć do 1200—1400 mOsm.

Postępując warstwowo od kory przez rdzeń do ujścia przewodów' odprowadzających do kielichów nerkowych, śródmiąższowy płyn okołoka-naiikowy zwiększa systematycznie ciśnienie osmotyczne, podobnie jak to było w zstępującym ramieniu pętli nefronu, od 300 do 1200 mOsm, gdyż zstępujący odcinek kanalika prostego przepuszcza wodę na zewnątrz, a do wnętrza wchłania sód i towarzyszące mu jony oraz mocznik. Natomiast ramię wstępujące jest dla wody nieprzepuszczalne, a do otoczenia wydala głównie sód i mocznik, przez co mocz pierwotny ulega tu systematycznie ponownemu rozcieńczeniu tak, że na początku krętego-kanalika dalszego jest hipotoniczny, o ciśnieniu około 100 mOsm. Mechanizm postępującego zagęszczania moczu w miarę zbliżania się do przegięcia pętli nefronu i do dalszego końca kanalika zbiorczego, gdzie największe staje się stężenie sodu w płynie śródmiąższowym, nazywa się wzmacniaczem przed wprądo wy m.

Równolegle z ramionami pętli nefronu biegną zstępujące i wstępujące odcinki wtórnych naczyń włosowatych, pochodzące z kłębuszkowej tętnicy odprowadzającej, zwane naczyniami prostymi (vosa recła) (ryc. 152). W ich wnętrzu ciśnienie osmotyczne kształtuje się podobnie, jak w pętli. Naczynia te wymieniają składniki z płynem śródmiąższowym nerki,, a za jego pośrednictwem z pramoczera wewnątrz kanalików nerkowych. Jony Na⁺² wchłaniają się tu do krwi na przebiegu naczyń w kierunku piramid, a od miejsca przegięcia tych naczyń w kierunku kory Na⁺ przechodzi z krwi do płynu śródmiąższowego rdzenia nerki. Całe to urządzenie nazywa się wymiennikiem przeciwprądowym. Krew pobiera tu wodę i rozpuszczone w niej ciała z płynu okolokanalikowego, ale pozostawia nadal duże stężenia Na⁺ i wysokie ciśnienie osmotyczne.    ' •

Różnica ciśnień osmot.ycznych na różnej wysokości ramion zstępujących i wstępujących, zarówno w pętli nefronu, jak i włosowatych naczyń prostych, stwarza wybiórczy transport składników krwi i pramo-czu, a zwłaszcza czynne przemieszczanie jonów Na⁺ i biernie podążających za nimi jonów Cl~, HCO7 oraz HjO.

Wchłanianie zwrotne z kanalików nerkowych i mniej wydajne wydzielanie do ich wnętrza dokonuje się na zasadzie transportu czynnego-i biernego. Transport czynny skierowany jest przeciw gradientom chemicznym, osmotycznym i elektrycznym przy udziale specyficznych nośników, przeprowadzających określone ciała poprzez ścianę kanalików. Tak przenoszone są: białka, aminokwasy, cukry, witamina C, kreatyna, kwas moczowy, ciała ketonowe, Na⁺, K⁺, Ca²' , PO³^, SO J- i inne. Zależnie od rodzaju ciała i czasu przepływu zawsze istnieje maksymalna zdolność resorpcji proporcjonalnej, wyrażana w mg/min, zwana Tm. Na

462