tekstps6

Rozdział IV

s. 100-101). „Wolność oryginalna” i odpowiedzialność jednostki warunkują się wzajemnie. Odpowiedzialność nie jest w ogóle możliwa bez występowania wolności, i odwrotnie, wolność jednostki i społeczeństwa zostaje zagrożona czy wręcz zniweczona, gdy zanika odpowiedzialność za sposób jej wykorzystania (por. Erhard 1988, s. 678-679).

Na ukształtowanie poglądów Erharda w tej kwestii duży wpływ wywarła praca Waltera Lippmanna The Good Socie-ty, opublikowana w roku 1937, w której autor poddał krytycznej analizie wolnorynkowy ład gospodarczy typu lais-sez-faire, wskazując jednocześnie na istniejące możliwości usunięcia występujących w nim dysfunkcji. Głównym zarzutem Lippmanna pod adresem klasycznego liberalizmu było to, że jego argumentacja ma charakter destruktywny. Według Lippmanna liberalizmowi zawsze i wszędzie chodzi o zlikwidowanie czynników ograniczających zakres wolności jednostek gospodarujących. Hasła liberalnych myślicieli kierują się głównie przeciw państwu, bez którego współudziału ukształtowanie nowego ładu gospodarczego jest jednak po prostu niemożliwe. Prawdziwym dramatem liberalizmu jest to, że po zerwaniu pęt krępujących wolność jednostki brakuje mu z reguły konstruktywnego programu budowy nowego ładu gospodarczego. Erhard zapoznał się z książką Lippmanna krótko po ukazaniu się w Szwajcarii jej pierwszego niemieckojęzycznego wydania w roku 1945. Przemyślenia Lippmanna stały się swego rodzaju fundamentem polityki gospodarczej Erharda, który był przekonany, że realizacja ideałów wolności jednostek gospodarujących i rynkowej koordynacji ich działalności wymaga aktywnej roli państwa. Jego głównym zadaniem staje się kształtowanie wolnościowego ładu gospodarczego (por. Wunsche 2002, s. 9-10).

Skoro wolność gospodarcza oraz odpowiedzialność jednostki za siebie, innych i społeczeństwo stanowią dwie strony tego samego medalu, to polityka kształtowania wolnościowego ładu gospodarczego powinna, zdaniem Erharda, skoncentrować swe wysiłki przede wszystkim na wzmocnieniu odpowiedzialności. Jest to ostatecznie warunek sine qua non przetrwania wolności jednostek i wolnego społeczeństwa. Poprzez wzmocnienie czynnika odpowiedzialności u jednostek i w społeczeństwie możliwe jest też daleko idące osłabienie wspomnianej poprzednio sprzeczności funkcjonalnej między rynkowym podziałem dochodów a jego korektą uzasadnioną względami równości i sprawiedliwości społecznej. Przynajmniej częściowe przezwyciężenie tej „kwadratury koła” staje się możliwe dlatego, że polityka kształtowania ładu gospodarczego poprzez wzmocnienie odpowiedzialności wolnych jednostek przyczyni się do radykalnego ograniczenia liczby osób korzystających ze świadczeń społecznych. Erhard podkreślał w tym kontekście tezę o jedności polityki gospodarczej i socjalnej. W tym duchu sformułowane jest jego stwierdzenie, że najlepszą polityką socjalną jest dobra polityka gospodarcza - uruchamiająca wzrost gospodarczy i dzięki temu sprzyjająca możliwie pełnemu zatrudnieniu.

Konkretyzacja pryncypiów społecznej gospodarki rynkowej

Jednym z zasadniczych zadań każdej koncepcji polityki gospodarczej jest podjęcie próby „przełożenia” jej głównych pryncypiów na bardziej konkretny język jej celów. Polityka gospodarcza powinna więc starać się o osiągniecie niezbędnego dla logiki jej działania stopnia operacjonalizacji.

117