014801

— 224 —

gdy nogi zaczerwienią się, będzie to dla nas wskazówką, że krew spłynęła do nóg. Od bioder wznosi się polanie aż do ramion; wtedy dopiero daje się choremu polanie błyskawiczne i na resztę ciała.

Sercowo chorym najwięcej pomaga chodzenie boso, jużto do odciągnięcia krwi ku nogom, i do ogólnego zahartowania i wzmocnienia. Chodzą oni z wielkiem zamiłowaniem boso, gdyż czują, źe głowa ich lżejsza a serce spokojniejsze. Mogę nawet twierdzić, że chodzenie boso jest najpierwszym i najpewniejszym środkiem do wyleczenia tych chorych. Polania górnego używam u nich niechętnie, gdyż schylanie jest dla chorych ucią źliwem, a nadto mają oni przed schylaniem wielką obawę. Dalej są oni na działanie polania zbyt wrażliwymi, a gdy nie są należycie zahartowani, mogłoby to ściągnąć złe następstwa.

Opowiedziane dotąd cierpienia sercowe zdarzają się niestety często, dręczą wielce ludzi, a nieraz są nieule-czalnemi i przyczyną wczesnej śmierci. Ale są jeszcze inne cierpienia, które nazywają się także chorobami ser-cowemi, lecz zupełnie odmienne ich objawy od opisanych dotąd. W cierpieniu tern serce jest zupełnie zdrowe; nie ma tu ani błędu zastawek serca, ani wady w muskulaturze. A jednak mają ci ludzie bicie serca, które może się bardzo wysoko spotęgować, i uczynić ich niezdolnymi do niczego. Aby rzecz jasną uczynić, zrobię porównanie. Gdy w dniu burzliwym idę pod wiatr, który wieje raz silniej, raz słabiej, raz znowu ustaje i jest spokojnie, mogę iść wówczas swobodnie, gdyż jest cicho i spokój; skoro jednak silny wiatr wieje, chód mój wolnieje, trudno iść naprzód, oddech staje się krótki; gdy nagły pęd wichru zawieje, muszę stanąć, lub tyłem się obrócić, będąc wstrzymanym gwałtownie w chodzie. "W podobny sposób działa krew słabiej lub silniej na serce; zdaje się że krew nagle uspokoiła się, stanęła w swym biegu, i wywiera ruch wsteczny na serce. Takie oddziałanie wywołać może nagły przestrach wywołany trwogą lub bojaźnią. Działają one najpierw na umysł, z umysłu przechodzą do krwi, ze krwi na serce. Skoro więc zbiera się burza ze wszystkich stron, wtedy serce drga i dygocze. Zdarza się nawet, że większe wzburzenie umysłowe sprowadza śmierć. Tłu ma-czyć sobie to tem należy, że krew wszystka naglt> uderza na serce, tak że ono pokonać tej pracy nie może.

Podczas gwałtownej wichury i deszczu wyszedłem raz z pewnym panem do bramy domowej; impet wiatru nie dopuścił mu zrobić krok dalej, w okamgnieniu zbladł śmiertelnie i z trudem wyrzekł do mnie: „muszę umrzeć⁴*. Z możliwą szybkością przeniosłem go do pokoju i starałem się zmusić krew do regularnego biegu, gdyż serce, że tak powiem, stanęło i bić przestało. Skoro nastąpiło ogólne ogrzanie i wróciło regularne krążenie, panisko był znowu zdrów i wesół. Zdaniem mojem impet wiatru spędził nagle krew do serca, które nagłego przypływu w wielkiej ilości pokonać nie mogło. Dowodem na to nagła bladość oblicza, i lodowato zimne ręce; a gdy owego pana rozgrzano, zaraz odzyskał ciepłe ręce i nogi. Wniosek ztąd naturalny, że krew znowu rozpłynęła się po całem ciele. Panisko prędko wrócił do zdrowia i odzyskał siły.

Jak w poprzednim wypadku powodem był prąd nagły wiatru, podobnie z powodu bojaźni, trwogi, przestrachu, wogóle z powodu silnego wzburzenia umysłu może krew nagle stanąć i wstrzymać czynność serca. Cierpienie to serca pochodzi więc, że niekorzystnie podziałał był wpływ jakiś na krew, a przez nią na serce; słusznie więc nazwać je możemy nerwową chorobą serca.

Jasny ów dowód, że choroba ta serca pochodzi z wstrzymanego obiegu krwi, poucza nas o sposobie leczenia tej choroby. Przekonałem się, że wszelkie zabiegi i środki, które nie mają na celu uregulowania obiegu krwi i wytworzenia obfitszej krwi ilości, są błędnemi i ratunku nie przynoszą. Przy leczeniu zważać należy na następne rzeczy : odciągnąć trzeba krew od serca, gdyż ci chorzy mają w odległych częściach ciała wiele miejsc krwi pozbawionych, i krew za wiele zbiera się około serca, które będąc osłabione, nie może jej wypchnąć do odleglejszych miejsc. Gdy krew rozprowadzoną jest równomiernie po całem ciele, wtedy organizm może obfitszą ilość krwi wytwarzać. Gdy tworzy się więcej krwi, wówczas ciało odżywia się lepiej, ustępuje ogólne osłabienie, ciało jest odporniejsze, pełne ciepła i siły. Naturalnie, że dłuższego potrzeba czasu, aby uspokoić i wzmocnić taki organizm, który dygotał przed lada drobnostką, ponieważ całe ciało

_M&l TESTAMENT