0363

ZIEMOWIT (ż. ANASTAZYA).

VII. (').

316

Kron. Jeroseli. '), mówiąc o nim, wyraża się, że Litwini najechali der herzoginne lant. Z jakiego tedy tytułu Anastazya nazwaną jest matertera Wańka? Ziemowit dobrzyński, jako brat stryjeczny jego ojca Bolesława II (IX. 2.), był, co prawda, stryjem Wańka w dalszem tego słowa znaczeniu, zatem żona Ziemowita Ana-slazya, jego stryjenką; wszelako wyraz matertera w tem znaczeniu używanym jest tylko wyjątkowo; z reguły oznacza on pokrewieństwo zapośredniczone przez kobiety^{1 2}). Najprostszem byłoby tedy przypuszczenie, że Anastazya była siostrą matki Wańka, a więc ciotką jego w najściślejszem tego słowa znaczeniu; przypuszczenie to utrzymać się jednak nie da z tego powodu, że Kunegunda, matka Wańka, była królewną czeską (IX. 2.)\ w takim razie należałoby nietylko odrzucić poprzedni wywód o ruskiein pochodzeniu Anastazyi, ale co ważniejsza, przyjąć, że Przemysł Ottokar II miał córkę tego imienia, o której żadna w źródłach nie dochowała się wiadomość, co jest rzeczą niemożliwą, albowiem źródła czeskie podają najdokładniejsze szczegóły o potomstwie męskiem i żeńskiem Przemysła, zaczem milczenie ich o Anastazyi byłoby nie do wytłomaczenia. Musimy tedy sięgnąć o jedne jeszcze generacyą wstecz, a w takim razie wszystko się nam wytłomaczy. Okazaliśmy, że żoną Ziemowita I, a zatem babką Wańka, była Perejasława, córka Daniły halickiego (VI. 14.)\ jeżeli prawdziwym jest wywód poprzedni, że Anastazya pochodziła z tego samego rodu książąt halickich, natenczas przyjąć trzeba, że była córką brata Perejasławy, Lwa I; w takim wypadku była ona rzeczywiście siostrą wujeczną Wańkowego ojca Bolesława II, zatem ciotką (matertera) samego Wańka. Na dwu tedy odmiennych drogach dochodzimy do tego samego wniosku; i nie można wątpić, że oba nawzajem się popierają. Popiera je wreszcie pośrednio i argument trzeci: że siostra Ziemowita dobrzyńskiego, Eufemia, była żoną Jerzego I (VII. 7.), przypuszczalnego brata Anastazyi; słuszna przyjąć, w związku zwłaszcza z poprzednim wywodem, że jedno z małżeństw, istniejące między Piastami kujawskimi a rodem książąt halickich, dało pochop do zawiązania drugiego małżeństwa pomiędzy rodzeństwem poprzednich małżonków.

Trudno wyjaśnić dokładnie, w jakim czasie odbyły się zaślubiny Anastazyi z Ziemowitem. Jako żona jego poświadczoną jest dopiero pod sam koniec jego życia, w dokumencie z 3 lutego 1306 r.^{3 4 5 6}). Ponieważ urodziny najstarszego ich syna przypadają co najpóźniej na rok 1301 (VII. 14.). przeto małżeństwo trzeba uważać jako zawarte co najpóźniej już r. 1300. Data ta, jeśli nie jest prawdziwą, jest w każdym razie do prawdziwej wielce zbliżoną, albowiem w chwili śmierci Ziemowita wszystkie jego dzieci są. jeszcze niedorosłe, a i w^{7 8} dziesięć lat potem jeszcze wiek ich jest widocznie bardzo wczesny (VII. 15. 17.).

Ostatnia w⁷zmianka dokumentowa o Anastazyi jako żyjącej nosi datę 20 marca 1326 r.'). Żyła niewątpliwie w⁷ czasie, kiedy syn jej Włodzisław zamienił ziemię dobrzyńską za łęczycką, jak wynika z zeznania Piotra, kasztelana radzimskiego, w procesie z r. 1339 p. Zamiana nastąpiła między r. 1326 a 1329, albowiem do 20 marca 1326 r.'^;) Włodzisław używa stale tylko tytułu księcia dobrzyńskiego, a już pod dniem 12 marca 1329 r. ⁷) przybiera także tytuł księcia łęczyckiego, z którym się już później nie rozstaje³). Śmierć jej pod datą 12 marca (IV. Idus Mar cii) 1335 r. zapisuje Kalend. Włoch⁹). Długosz¹⁰) ma tę samą datę roczną z odmienną jednak datą dzienną: 28 marca. Przypuszczam, że popełnił tu omyłkę cyfrową lub niedokładnie rozwiązał datę Kalend. Włoch, oznaczoną według kalendarza rzymskiego; nie ma bowiem podstawy do przypuszczenia, iżby sic tu opaił na jakiemś innem źródle; owszem zapiska Długoszowa jest prawie dosłownem powtórzeniem zapiski Kalend. Włoch, z którego Długosz bardzo obficie korzystał w swojej Historyi¹¹).

Posiadamy dokument, wystawiony rzekomo r. 1355 ¹²) przez dwu synów Anastazyi, Włodzisława i Bolesława, w którym o Anastazyi znajduje się wzmianka jako o żyjącej. Stąd wynikałoby, że zapiska Kalend.

1

Script. rer. Pruss. I. 602. — 2) Du Cange, Glossar. wyd. Favre, V. 305. — 3) Yoigt, Cod. dipl. Pruss. II. nr.

2

53. — 4) Dokum. Kujaw, i Mazow. 308 nr. 23. — 5) Lites I². 341. — 6) Dokum. Kujaw, i Mazow. 308 nr. 23. —

3

7) Kod. dypl. Pol. II. nr. 481. — 8) Błędnie Caro, Gesch. Pol. II. 133 uw. 1 wnioskuje, jakoby nabycie Łęczycy przez Wło

4

dzisława odnieść należało dopiero do r. 1337. Stąd wynikałoby także, że Anastazya żyła jeszcze r. 1337, gdy skądinąd wiadomo,

5

iż zmarła na dwa lata przedtem. Jeżeli Caro podnosi, że jeszcze w przytoczonym dokumencie z 12 marca 1329 r. Włodzisław

6

o kilku tamże wspomnianych wsiach wyraża się: que sunt in terra Dobrzinmsi ct in dominio nostro, to trzeba z drugiej strony

7

zaznaczyć, że n. p. już w dokumencie z 1330 r. (Kod. dypl. Pol. II. nr. 483) mówi o molendinam nostrum circa Lanciciam,

8

a w dokumencie z r. 1332 (ibid. II. nr. 484) o: terra nosłra Lancicicnsis. — 9) Mon. Pol. II. 942. — 19) Hist. Pol. III.

9

170. — li) Por. Semkowicz, Rozb. Dług. 26. — 12) Dokum. Kujaw, i Mazow. 325 nr. 36.